Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μια πάθηση που προκαλεί προοδευτική απώλεια της κεντρικής όρασης και αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες μείωσης της οπτικής οξύτητας.
Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, όμως ορισμένες μορφές της νόσου μπορεί να προσβάλουν και νεαρότερα άτομα.
Η πάθηση μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικά αίτια, ωστόσο η ηλικία, η διατροφή, το κάπνισμα και η έκθεση στον ήλιο είναι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνισή της.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το μάτι λειτουργεί σαν φωτογραφική μηχανή. Το φως περνάει μέσα από το φακό της μηχανής και εστιάζει στο φιλμ. Στο μάτι, το φως περνά μέσα από τον κερατοειδή και το φακό και εστιάζει στον αμφιβληστροειδή. Τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς συγκεντρώνουν την ενέργεια του φωτός και τη μετατρέπουν σε οπτική εικόνα στον εγκέφαλο μέσω του οπτικού νεύρου.
Το κέντρο του αμφιβληστροειδούς ονομάζεται ωχρά κηλίδα και χρησιμοποιείται για τη λεπτομερή όραση (κεντρική όραση). Το υπόλοιπο του αμφιβληστροειδούς μας δίνει την περιφερική όραση, που δεν είναι ικανή να αναγνωρίζει λεπτομέρειες. Οι εκφυλιστικές αλλαγές στην ωχρά κηλίδα οδηγούν σε απώλεια της κεντρικής όρασης, αλλά όχι και της περιφερικής. Δηλαδή δεν τυφλώνεται κανείς από αυτή την κατάσταση. Ο αμφιβληστροειδής καλύπτεται από άλλα δύο στρώματα, τον χοριοειδή, που έχει πολλά αγγεία, και τον σκληρό, το άσπρο μέρος του ματιού.
Οι τύποι εκφύλισης
Η εκφύλιση της ωχράς σχετίζεται τις περισσότερες φορές με την ηλικία. Επίσης, παρατηρείται σε μεγαλύτερη συχνότητα στους καπνιστές, τους παχύσαρκους, τους υπερτασικούς και σε ασθενείς με καρδιοαγγειακές παθήσεις. Διακρίνεται στην ξηρά και την υγρά μορφή.
••• Ξηρού τύπου εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: Είναι η πιο συχνή μορφή και παρατηρείται στο 85%-90% των ανθρώπων. Κιτρινωπές εναποθέσεις (Drusen) κάτω από τον αμφιβληστροειδή είναι συνήθως τα πρώτα σημάδια. Καθώς οι εναποθέσεις επιμένουν και μεγεθύνονται, προκαλούν το θάνατο των οπτικών κυττάρων, με αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση της κεντρικής όρασης.
••• Υγρού τύπου εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: Αυτή η μορφή προκαλεί γρήγορη και μεγάλη μείωση της οπτικής οξύτητας και παρατηρείται στο 10%-15% των ασθενών. Σε αυτή τη μορφή, αναπτύσσονται ανώμαλα αγγεία κάτω από τον αμφιβληστροειδή και τον ανασηκώνουν, όπως οι ρίζες ενός δέντρου κάτω από το πεζοδρόμιο. Τα νέα αυτά αγγεία, που ονομάζονται χοριοειδική νεοαγγείωση, εκλύουν υγρό ή αίμα, είναι ευπαθή και προκαλούν ουλώδη ιστό στην ωχρά. Ο ασθενής στην αρχή αντιλαμβάνεται παραμόρφωση της όρασης (οι γραμμές κυρτώνουν ή τέμνονται). Όσο νωρίτερα ανακαλυφθεί η νεοαγγείωση, τόσο πιθανότερο είναι να σωθεί μεγαλύτερο ή μικρότερο ποσοστό της κεντρικής όρασης.
Η θεραπεία
Δυστυχώς για την ξηρά μορφή δεν υπάρχει θεραπεία. Η αντιμετώπιση της υγράς μορφής αρχικά γινόταν με laser ή φωτοδυναμική, τεχνική που πλέον δεν χρησιμοποιείται.
Την τελευταία δεκαετία έχει βρεθεί ότι καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη των καινούργιων αγγείων (χοριοειδική νεοαγγείωση) παίζει ο αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγων VEGF, που φυσιολογικά υπάρχει στον αμφιβληστροειδή. Μεγάλες ποσότητες στα χρωστικά κύτταρα προάγουν την ανάπτυξη των ανώμαλων αγγείων και επομένως την υγρά μορφή εκφύλισης της ωχράς.
Τα τελευταία χρόνια, η ανακάλυψη αναστολέων του VEGF που χορηγούνται υπό ενέσιμη μορφή στο μάτι, έχει πραγματικά φέρει επανάσταση στη μέχρι πρότινος θεραπεία της υγράς μορφής.
Η εκλεκτική αναστολή του VEGF, ενώ καταστέλλει την ανάπτυξη των ανώμαλων αγγείων, δεν καταστρέφει τα φυσιολογικά αγγεία του αμφιβληστροειδούς. Έτσι, φάρμακα όπως τα Lucentis, Avastin ή Elis, που συντελούν στην αναστολή του VEGF, μπορεί να βοηθήσουν στο να σταματήσει η απώλεια της όρασης και να διατηρηθεί στα υπάρχοντα επίπεδα. Αυτό συμβαίνει στο 70%-80% περίπου των ασθενών. Είναι σημαντικό, επίσης, ότι το 20-30% των ασθενών παρουσιάζουν βελτίωση της όρασης. Οι ενέσεις γίνονται ανά διαστήματα 4-6 εβδομάδων και μπορεί να χρειαστούν αρκετές έως ότου επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το κυριότερο είναι ότι η θεραπεία πρέπει να αρχίσει με τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας και όχι σε προχωρημένες μορφές.
Η αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς αποτελεί ένα πεδίο ευρύτατης και εντατικής επιστημονικής έρευνας, κυρίως στις ΗΠΑ, προκειμένου να παραχθούν νέα, πιο αποτελεσματικά φάρμακα, που θα περιορίζουν τις οδυνηρές επιπτώσεις της ασθένειας. Παράλληλα, οι επιστήμονες ερευνούν και τη γονιδιακή θεραπεία, τη μεταμόσχευση κυττάρων του οφθαλμού, καθώς και την τοποθέτηση micro chips στον αμφιβληστροειδή.
