Ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας και αγροπεριβαλλοντικών μέτρων σε καλλιέργειες που γειτνιάζουν με ποταμούς και λίμνες εκτός περιοχών Natura 2000, με προϋπολογισμό 16,5 εκατ. ευρώ για μια έκταση 580.000 στρεμμάτων.
Ενίσχυση της εκτατικής βόσκησης αιγοπροβάτων με την ευνόηση της μετακίνησης κτηνοτρόφων για την αποκατάσταση λειμώνων και τη βελτίωση του ενδιαιτήματος ειδών ορνιθοπανίδας με προϋπολογισμό 1,2 εκατ. ευρώ για 100.000 στρέμματα.
Οι παραπάνω δράσεις περιλαμβάνονται στην χρηματοδότηση των προστατευόμενων περιοχών, με περισσότερο από ένα δισ. ευρώ, μέσα στην επόμενη προγραμματική περίοδο (2021-2027).
Μόνο που αντίθετα με το παρελθόν η κοινοτική χρηματοδότηση θα προέλθει μέσα από μια συγκεκριμένη, λεπτομερή λίστα έργων σε εθνικό επίπεδο ή ανά περιφέρεια, που καταρτίστηκε την προηγούμενη διετία από το υπουργείο Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Πράσινο Ταμείο και εγκρίθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μάλιστα, το πλαίσιο αυτό είναι πλέον απόλυτα δεσμευτικό, ώστε να αποφευχθούν… οι αυτενέργειες και η σπατάλη χρημάτων.
Το «πλαίσιο δράσεων προτεραιότητας» για το δίκτυο Natura 2000 συντάσσεται από κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. και είναι ένα εργαλείο σχεδιασμού, μέσω του οποίου καθορίζονται οι ανάγκες και οι προτεραιότητες χρηματοδότησης στις προστατευόμενες περιοχές της κάθε χώρας. Υπεύθυνος για το πλαίσιο στην Ελλάδα ήταν ο Γιάννης Μητσόπουλος, επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος LIFE IP 4 Natura και πλέον γενικός διευθυντής του ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, ο φορέας που θα αναπτύξει το νέο σύστημα διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών).
«Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες είχαν καταρτίσει ένα τέτοιο πλαίσιο για το 2014-2020. Όμως ήταν ένα σχέδιο δράσης πολύ γενικό, χωρίς προτεραιότητες, όπου ο καθένας ενέτασσε ό,τι ήθελε», εξηγεί στην «Καθημερινή» και στον δημοσιογράφο Γιώργο Λιάλιο. «Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2017 το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο κατέληξε ότι τα πρώτα πλαίσια δεν παρουσίαζαν αξιόπιστη εικόνα των πραγματικών δαπανών που απαιτούνται για τις περιοχές Natura. Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε τα νέα πλαίσια να είναι πιο συγκεκριμένα, αιτιολογημένα επιστημονικά και με ρεαλιστική, ελεγμένη εκτίμηση των αναγκών χρηματοδότησης».
Το πλαίσιο που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Ελλάδα περιλαμβάνει συνολικά 271 μέτρα για την υποστήριξη του δικτύου Natura, τα οποία εξειδικεύονται ανά περιφέρεια. Την περίοδο 2021-2027, που το πλαίσιο καλύπτει, το εκτιμώμενο κόστος είναι 1,03 δισ. ευρώ. Εξ αυτού, το 64,1% αφορά μέτρα διατήρησης και αποκατάστασης οικοτόπων και ενδιαιτημάτων, το 12,7% μέτρα πράσινης υποδομής πέραν του δικτύου Natura, το 13,4% πρόσθετα μέτρα για κάποια είδη που δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα οικοσυστήματα και το 9,8% αφορά «οριζόντια» μέτρα και διοικητικά κόστη.
Ας δούμε ορισμένα ενδιαφέροντα παραδείγματα έργων:
-Ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας και αγροπεριβαλλοντικών μέτρων σε καλλιέργειες που γειτνιάζουν με ποταμούς και λίμνες εκτός περιοχών Natura 2000, με προϋπολογισμό 16,5 εκατ. ευρώ για μια έκταση 580.000 στρεμμάτων.
-Χαρτογράφηση θαλάσσιων τύπων οικοτόπων και δημιουργία υποδομής χωρικών δεδομένων που θα τους απεικονίζει, με προϋπολογισμό 2,1 εκατ. ευρώ.
-Ενίσχυση της εκτατικής βόσκησης αιγοπροβάτων με την ευνόηση της μετακίνησης κτηνοτρόφων για την αποκατάσταση λειμώνων και τη βελτίωση του ενδιαιτήματος ειδών ορνιθοπανίδας με προϋπολογισμό 1,2 εκατ. ευρώ για 100.000 στρέμματα
-Δράσεις διαχείρισης με σκοπό την αύξηση της αγροτικής βιοποικιλότητας για τη βελτίωση/διατήρηση ειδών ορνιθοπανίδας (π.χ. ασυγκόμιστη παραγωγή, ειδικές καλλιέργειες) με προϋπολογισμό 714.000 ευρώ.
-Αγορά ή μακροχρόνια ενοικίαση γης για την προστασία και αποκατάσταση παραλίμνιων, παραποτάμιων και υγροτοπικών ενδιαιτημάτων 714.000 ευρώ για 10.000 στρέμματα.
-Η χαρτογράφηση ορίων κρίσιμης παράκτιας ζώνης (σε ακτογραμμή 15.147 χλμ.) και η καταγραφή πιέσεων και απειλών θα χρηματοδοτηθούν με 514.000 ευρώ ετησίως.
-Με το ίδιο ποσό θα χρηματοδοτηθεί και ο προσδιορισμός αφθονίας, εξάπλωσης και κρίσιμων ενδιαιτημάτων συγκεκριμένων κητωδών (Balaenoptera physalus, Delphinus delphis, Grampus griseus, Phocoena phocoena, Physeter macrocephalus, Stenella coeruleoalba, Tursiops truncatus και Ziphius cavirostris).
-Πιλοτική υλοποίηση δράσεων αποκατάστασης εντός της κρίσιμης παράκτιας ζώνης (αποκατάσταση ενδιαιτήματος ωοτοκίας της καρέτα καρέτα, αποκατάσταση δομής πρόσθιων θινών κ.ά.). Θα χρηματοδοτηθούν δύο έργα με 428.000 ευρώ.
-Η χαρτογράφηση «ευαισθησίας» ομάδων ειδών ορνιθοπανίδας και χειροπτέρων σε ό,τι αφορά έργα με σοβαρές επιπτώσεις (ηλεκτροπληξία σε δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, προσκρούσεις σε ΑΠΕ, αλληλεπιδράσεις με ιχθυοκαλλιέργειες, εθνικό οδικό δίκτυο κ.ά.). Θα χρηματοδοτηθεί με 428.000 ευρώ ετησίως.
-Η χαρτογράφηση υγροτοπικών και παράκτιων οικοσυστημάτων εκτός περιοχών του δικτύου Natura 2000, με σκοπό τη διατήρηση, προστασία και διαχείρισή τους για την ενίσχυση της συνοχής του δικτύου, θα χρηματοδοτηθεί με 342.000 ευρώ ετησίως.
-Η εκτίμηση, αξιολόγηση, χαρτογράφηση των ανθρωπογενών πιέσεων και απειλών που αντιμετωπίζουν τα κητώδη (υποθαλάσσιος θόρυβος ναυτιλίας, σεισμικές έρευνες, στρατιωτικά σόναρ, συγκρούσεις με σκάφη ποντοπόρου ναυτιλίας, τοποθέτηση υποβρύχιων καλωδίων θαλάσσιων ΑΠΕ κ.λπ.), με έμφαση στα δύο είδη που επηρεάζονται σημαντικά από αυτές τις απειλές, Physeter macrocephalus και Ziphius cavirostris, θα χρηματοδοτηθεί με 342.000 ευρώ.
-Στο πλαίσιο δράσεων προστασίας της Ποσειδωνίας από την αγκυροβολία σκαφών, θα χρηματοδοτηθεί με 306.000 ευρώ η μελέτη και κατασκευή 585 ειδικών αγκυροβολίων (ναύδετα) σε 30 νησιά του νοτίου Αιγαίου.
Το πλαίσιο καταρτίστηκε με τον συντονισμό του Πράσινου Ταμείου. «Ο ρόλος των πλαισίων αυτών είναι να συνδεθούν με τη χρηματοδότηση κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο, από όλα τα κοινοτικά χρηματοδοτικά εργαλεία», αναφέρει η Κατερίνα Κουτσοβούλου, υπεύθυνη για το πρόγραμμα LIFE IP 4 Natura στο Πράσινο Ταμείο. «Για τον λόγο αυτό η Επιτροπή ζήτησε για πρώτη φορά τα έργα να είναι κοστολογημένα ένα προς ένα, η κοστολόγηση να είναι αιτιολογημένη και τα έργα εξειδικευμένα». «Επιπλέον, όταν ολοκληρωθούν οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονούνται σήμερα για όλες τις περιοχές Natura της χώρας, το πλαίσιο θα ενημερωθεί. Θα ήταν καλύτερα εάν οι ΕΠΜ είχαν ολοκληρωθεί, ωστόσο με τη βοήθεια πανεπιστημίων και ερευνητικών φορέων και την εκτεταμένη διαβούλευση που προηγήθηκε, νομίζω ότι το πλαίσιο θα ανταποκριθεί στις πραγματικές ανάγκες προστασίας των ειδών και των οικοτόπων μας», καταλήγει ο κ. Μητσόπουλος.
Η απορρόφηση των πόρων
Ποιος θα είναι ο ρόλος του ΟΦΥΠΕΚΑ για την υλοποίηση των έργων αυτών; «Εφόσον προχωρήσει κανονικά το νέο σύστημα διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών, ο ΟΦΥΠΕΚΑ θα συμβάλει ώστε να απορροφηθεί το μεγαλύτερο δυνατό μέρος των πόρων», εξηγεί ο γενικός διευθυντής του. Η συγκρότηση του νέου φορέα, ωστόσο, παρουσιάζει καθυστερήσεις. Πότε θα τεθεί σε λειτουργία το νέο σύστημα; «Εχουν γίνει ήδη αρκετά βήματα για την πλήρη λειτουργία του νέου συστήματος. Απομένουν κάποια θεσμικά κείμενα, όπως ο οργανισμός του ΟΦΥΠΕΚΑ και η κοινή υπουργική απόφαση για τα έσοδά του, που βρίσκονται στα συναρμόδια υπουργεία προς υπογραφή. Εκτιμώ ότι από τη στιγμή που θα εγκριθεί το θεσμικό κομμάτι, θα μπορούμε να είμαστε έτοιμοι. Εως τις αρχές Μαΐου αναμένουμε να ολοκληρωθεί η εκκαθάριση των φορέων από ορκωτούς λογιστές, ώστε να γνωρίζουμε όχι μόνο τα περιουσιακά στοιχεία, αλλά και τις οικονομικές υποχρεώσεις που θα μεταβιβαστούν στον ΟΦΥΠΕΚΑ».
