Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση διαταραχή στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά στη γλουτένη, μια συλλογική ονομασία για έναν τύπο πρωτεΐνης σε σιτάρι, σίκαλη και κριθάρι.
Μερικοί άνθρωποι αντιδρούν επίσης στη βρώμη.
Η επένδυση του λεπτού εντέρου καταστρέφεται προκαλώντας δυσαπορρόφηση των θρεπτικών ουσιών, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανεπάρκειας θρεπτικών ουσιών, αναιμίας και οστεοπόρωσης.
Τα συμπτώματα ποικίλλουν σημαντικά, κυμαινόμενα από πεπτικά προβλήματα μέχρι κακή ανάπτυξη, εξανθήματα δέρματος ή υπογονιμότητα.
Αύξηση του επιπολασμού, αλλά υπο-διάγνωση.
Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι το 1% των ενηλίκων και των παιδιών έχουν την ασθένεια.
Ο επιπολασμός ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, για την ηλικία των 30-64 ετών, είναι οκτώ φορές υψηλότερη στη Φινλανδία (2,4%) από ό, τι στη Γερμανία (0,3%), ίσως αφορά τόσο τους γενετικούς όσο και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Στη Φινλανδία, ο επιπολασμός έχει διπλασιαστεί σε διάστημα 20 ετών, γεγονός που δεν μπορεί να εξηγηθεί από καλύτερα ποσοστά ανίχνευσης.
Η μη εντοπισμένη ή εσφαλμένη διάγνωση της κοιλιοκάκης είναι συνηθισμένη και μπορεί να οδηγήσει σε συνεχιζόμενους κινδύνους για την υγεία. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι απόντα και συχνά μπερδεύονται με αυτά του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.
Η πρόκληση μιας δια βίου δίαιτας χωρίς γλουτένη
Μια αυστηρή, εφ ‘όρου ζωής δίαιτα χωρίς γλουτένη (GF) επιτρέπει στο λεπτό έντερο να ανακάμψει.
Πηγές γλουτένης είναι το ψωμί, πολλά δημητριακά τύπου πρωινού, ζυμαρικά, πίτσα, κέικ και μπισκότα.
Η γλουτένη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να δώσει δομή σε προϊόντα τροφίμων όπως λουκάνικα, κύβους μαγειρικής , σούπες καθώς και σάλτσες.
Τρόφιμα χωρίς γλουτένη (GF) είναι το κρέας, το ψάρι, τα αυγά, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα φασόλια, οι πατάτες, το ρύζι, το αραβόσιτο, η κινόα και το φαγόπυρο.
Υποκατάστατα τροφίμων χωρίς να περιέχουν γλουτένη είναι, ειδικά φτιαγμένο ψωμί (GF), αλεύρι, ζυμαρικά, έχουν αυξηθεί σε ποικιλία τα τελευταία χρόνια και είναι διαθέσιμα με συνταγή σε ορισμένες χώρες.
Μπορεί να συμβεί ακούσια κατανάλωση γλουτένης, για παράδειγμα με διασταυρούμενη μόλυνση.
Τα τρόφιμα (GF) πρέπει να παρασκευάζονται με ξεχωριστά εργαλεία, π.χ. τοστιέρα.
Οι άνθρωποι με κοιλιοκάκη ποικίλουν ως προς την ευαισθησία τους σε ίχνη γλουτένης.
Υπήρξε σύγχυση σχετικά με το αν η βρώμη μπορεί να συμπεριληφθεί σε δίαιτα (GF). Κατά την άλεση η βρώμη συχνά έρχεται σε επαφή με σιτάρι, σίκαλη ή κριθάρι.
Η καθαρή αμόλυντη βρώμη, με την ένδειξη «χωρίς γλουτένη», θεωρείται ασφαλής για τους περισσότερους.
Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό ατόμων μπορεί (επίσης) να έχει μια ανοσοαπόκριση στο avenin, μια πρωτεΐνη παρόμοια με τη γλουτένη που απαντάται στη βρώμη.
Οι πιστοποιημένοι διαιτολόγοι μπορούν να βοηθήσουν στην εξασφάλιση ισορροπημένης διατροφής και να περιέχουν αρκετές διαιτητικές ίνες και μικροθρεπτικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένου του ασβεστίου. Οι επίσημες κοιλιακές κοινωνίες σε ολόκληρη την Ευρώπη παρέχουν επίσης υποστήριξη.
Επισήμανση των τροφίμων
Εάν ένα συστατικό που περιέχει γλουτένη χρησιμοποιείται στην παραγωγή ενός τροφίμου, τότε η πηγή της γλουτένης πρέπει να βρίσκεται στην ετικέτα.
Οι κανόνες επισήμανσης που ισχύουν από τα τέλη του 2014 απαιτούν τα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη να επισημαίνονται στον κατάλογο των συστατικών.
Η απαίτηση αυτή θα επεκταθεί και στα μη προσυσκευασμένα τρόφιμα που πωλούνται χαλαρά, π.χ. σε εστιατόρια.
Τα τρόφιμα με την ένδειξη «χωρίς γλουτένη» δεν πρέπει να περιέχουν περισσότερα από 20 mg γλουτένης ανά 1 kg.
Ειδικά προϊόντα που περιέχουν μεταξύ 20 και 100 mg γλουτένης ανά 1 kg μπορούν να χαρακτηριστούν ως “πολύ χαμηλή γλουτένη.
Οι κατασκευαστές πρέπει να εφαρμόζουν διαδικασίες για την πρόληψη της αλληλομόλυνσης.
Ένα σύμβολο εμπορικού σήματος Crossed Grain, αναγνωρισμένο παγκοσμίως από άτομα με κοιλιοκάκη, είναι διαθέσιμο στους κατασκευαστές και στους εμπόρους λιανικής πώλησης για να βοηθήσει τους καταναλωτές να επιλέξουν ασφαλή προϊόντα.
Πρόληψη και νέες θεραπείες
Μια πρόσφατη μελέτη προτείνει τη σταδιακή εισαγωγή τροφών που περιέχουν γλουτένη σε δίαιτα για βρέφη μετά από τους τέσσερις μήνες αλλά πριν από επτά μήνες, ενώ συνεχίζεται ο θηλασμός, μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από την ανάπτυξη ή στην καθυστέρηση της εμφάνισης της νόσου.
Νέες θεραπείες που έχουν ερευνηθεί για ευκολότερη δίαιτα χωρίς γλουτένη (GF) που θα επέλθουν, περιλαμβάνουν τη γενετική μεταβολή του σίτου για την απομάκρυνση της γλουτένης και φαρμάκων ή εμβολίων που θα μπορούσαν να εμποδίσουν τη γλουτένη να καταστρέψει το έντερο.
Νικολέττα Οικονομοπούλου
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr
