Η ανορεξία και η κόπωση είναι δύο συχνά παθολογικά προβλήματα στον ηλικιωμένο, που μειώνουν δραματικά την ποιότητα ζωής του. Παρά το γεγονός ότι τα δύο αυτά συμπτώματα συνδέονται, πολλές φορές είναι ανεξάρτητα με αποτέλεσμα να υπάρχει κόπωση χωρίς ανορεξία και αντίστροφα. Έτσι πρόκειται για δύο διαφορετικές αν και συχνά συνδεόμενες παθοφυσιολογικές οντότητες.
ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ
Το βάρος του σώματος καθορίζεται από την θερμιδική πρόσληψη, την ικανότητα απορρόφησης των θρεπτικών ουσιών των τροφών, το μεταβολικό ρυθμό του ατόμου και τις ενεργειακές του απώλειες. Με την πάροδο της ηλικίας, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται, με αποτέλεσμα το βάρος του σώματος να αυξάνει
έως την έκτη δεκαετία. Μετά την περίοδο αυτή, το βάρος σταδιακά φθίνει, φαινόμενο που οφείλεται κυρίως σε παράγοντες, όπως μεταβολές στη σύσταση του σώματος (πχ ελάττωση ύψους, μυϊκής μάζας), απώλεια δοντιών, άνοια, ψυχολογικούς παράγοντες αλλά και το παθολογικό πρόβλημα της ανορεξίας που εμφανίζεται συχνά στον ηλικιωμένο.
Νοσήματα όπως παρατεινόμενα ψυχιατρικά σύνδρομα, ηπατικά νεφρικά καρδιακά γαστρεντερικά μεταβολικά νοσήματα το σύνδρομο νευρικής ανορεξίας, χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα, λοιμώξεις, ορμονικές διαταραχές, καρκινώματα, και φάρμακα ενδέχεται να συντελούν στην εμφάνιση ανορεξίας του ηλικιωμένου.
Στα πρώτα στάδια της ανορεξίας μπορεί να υπάρχει μόνο ατονία, καθώς όμως αναπτύσσεται σοβαρή ένδεια πρωτεΐνης ή θερμίδων, μειώνεται το βάρος, ελαττώνεται η ηπατική σύνθεση πρωτεϊνών του ορού, ελαττώνονται οι κυκλοφορούμενες στο αίμα πρωτεΐνες, μειώνεται η καρδιακή παροχή, ατροφούν οι μύες καρδιάς αναπνευστικού συστήματος, ατροφεί ο βλεννογόνος του γαστρεντερικού σωλήνα, καταστέλλεται το ανοσοποιητικό σύστημα, ανεπαρκεί το πάγκρεας, παθολογικές διαταραχές που μπορεί να αποβούν άμεσα μοιραίες για τον ηλικιωμένο ασθενή, λόγω και των επιπρόσθετων φθορών από την ηλικία. Ο ηλικιωμένος με γεροντική ανορεξία πολλές φορές παρουσιάζει κατάθλιψη, απότοκο της ανορεξίας του, αισθανόμενος «ξοφλημένος» και ανίκανος να απολαύσει ακόμη και την πιο προσιτή για αυτόν απόλαυση κατά το παρελθόν, το φαγητό.
ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ ΚΟΠΩΣΗ
Η χρόνια κόπωση αποτελεί παθολογική κατάσταση στην οποία μειώνεται σημαντικά η ενεργειακή εφεδρεία του σώματος με αποτέλεσμα ο πάσχων να μην δύναται να ανταποκριθεί απρόσκοπτα σε δραστηριότητες της καθημερινότητας. Παράγοντες που αφορούν τη γήρανση έχουν καθοριστικό ρόλο στη μειωμένη ενεργητικότητα που εμφανίζει το σώμα, με την πάροδο της ηλικίας:
- Με την πάροδο της ηλικίας η ορμονική λειτουργία μειώνεται, με αποτέλεσμα εάν συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες όπως έκθεση σε κάπνισμα κακή διατροφή κατάχρηση αλκοόλ άγχος, η ζωτικότητα του σώματος να ελαττώνεται σημαντικά.
- Οι ηλικιωμένοι έχουν μειωμένη έκκριση μελατονίνης και βραχύ στάδιο βαθέως ύπνου, συχνές αφυπνίσεις, ύπνο που δεν ξεκουράζει, φαινόμενα αϋπνίας που είναι σημαντικά για την αποκατάσταση της ενεργειακής εφεδρείας του σώματος.
- Με την πάροδο της ηλικίας, το σώμα χάνει μυϊκή μάζα. Αυτό μεταφράζεται σε μειωμένη δύναμη και αντοχή στην κόπωση. Μπορούμε ωστόσο να αντισταθμίσουμε την απώλεια μέσω της άσκησης που αυξάνει τη μυϊκή δύναμη και την ευλυγισία.
- Το νευρικό σύστημα με την πάροδο της ηλικίας γίνεται λιγότερο ευέλικτο με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για να συγκεντρωθούμε και να υιοθετήσουμε καινούριες δεξιότητες. Αυτές οι αλλαγές συχνά αντικατοπτρίζουν τις χημικές αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία και επηρεάζουν τη μνήμη και τη μάθηση. Μπορούμε ωστόσο να επιβραδύνουμε αυτή τη διαδικασία με την διανοητική άσκηση.
- Δραματικά γεγονότα όπως η συνταξιοδότηση, ο αποχωρισμός από τα παιδιά που μεγαλώνουν, όταν υπάρχει αυξημένη ψυχολογική ευαισθησία, μπορεί να επηρεάσουν δυσμενώς τις ενεργειακές εφεδρείες του ηλικιωμένου.
Συνήθη υποκείμενα νοσήματα που επιδεινώνουν την κατάσταση, είναι τα καρκινώματα, η κακή απορρόφηση βιταμινών και ιχνοστοιχείων, η αυπνία, η υπερκόπωση, η αναιμία, οι ορμονικές διαταραχές, οι χρόνιες φλεγμονές, τα ψυχιατρικά σύνδρομα, οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, οι αναπνευστικές παθήσεις. Ορισμένα συνήθη φάρμακα που λαμβάνουν οι ηλικιωμένοι όπως είναι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα και οι στατίνες, ενδέχεται να ευρίσκονται στην ρίζα του προβλήματος.
Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα για την γεροντική ανορεξία και κόπωση. Η σωστή διάγνωση, η έγκαιρη ιατρική παρέμβαση έχει ζωτική σημασία.
Dr Αναστασία Μοσχοβάκη
