Οι πυρκαγιές του 2023 στην Ελλάδα είναι από τις χειρότερες στην πρόσφατη ιστορία, έχοντας καταστρέψει μέχρι στιγμής περισσότερα από 1.500.000 στρέμματα γης και προκαλώντας τεράστιες επιπτώσεις σε προστατευόμενες περιοχές ευρωπαϊκής αλλά και διεθνούς σημασίας. Φυσικές περιοχές, υποδομές και κοινότητες έχουν επηρεαστεί σοβαρά και με τεράστιο τίμημα για την ανθρώπινη ζωή.
Μέσα στον Αύγουστο μεγάλες πυρκαγιές έκαψαν σημαντικες εκτασεις σε Αττική, Βοιωτία και και πολλά άλλα μέρη σε όλη την Ελλάδα. Επιπλέον σε πλήρη δράση βρίσκεται για 12η μέρα η πυρκαγιά στον Έβρο, και συγκεκριμένα στο μέτωπο της Δαδιάς, που έχει ήδη κάψει πάνω από 800.000 στρέμματα, και είναι η μεγαλύτερη χαρτογραφημένη πυρκαγια σε επίπεδο ΕΕ. Αυτές οι πυρκαγιές προστίθενται στη μεγάλη λίστα των φετινών πυρκαγιών, όπως αυτές στη Ρόδο, την Κέρκυρα, την Εύβοια και τη Μαγνησία, στα τέλη Ιουλίου.
Οι επιπτώσεις σε προστατευόμενες περιοχές και είδη, καθώς και στις τοπικές κοινότητες και τους ανθρώπους είναι τεράστιες, ενώ έχουν χαθεί και ανθρώπινες ζωές. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον 14 περιοχές Natura 2000 έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές, αλλά και τρία Εθνικά Πάρκα: το Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου, ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας και το Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού. Η Δαδιά, ένας σημαντικός βιότοπος πολλών απειλούμενων αρπακτικών πτηνών, παγκόσμιας σημασίας, είναι η περιοχή που αποτελούσε τον τελευταίο βιότοπο αναπαραγωγής του μαυρόγυπα στα Βαλκάνια, και τον βασικό βιότοπο για τη διατήρηση στην Ελλάδα του σχεδόν εξαφανισμένου ασπροπάρη. Ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας αντίστοιχα, είναι ένα μέρος υψηλής αξίας διατήρησης, με το σημαντικό ελατόδασος και με πολλά προστατευόμενα φυτοφάγα είδη, όπως το απειλούμενο κόκκινο ελάφι, ενώ είναι βέβαια και ένας από τους ελάχιστους εναπομείναντες πνεύμονες πρασίνου για την Αθήνα. Επιπλέον, πολλές πυρκαγιές έκαψαν τοποθεσίες που έχουν καεί ξανά τα τελευταία 20 χρόνια, με αποτέλεσμα την εξάντληση της δυνατότητάς τους να αποκατασταθούν φυσικά.
Την ίδια στιγμή, οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν προφανώς τεράστιο κίνδυνο για τις κοινότητες που ζουν στις πληγείσες περιοχές. Μέχρι στιγμής περισσότεροι από 20 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Υπολογίζεται επιπλέον ότι τουλάχιστον 600.000 άνθρωποι κατοικούν στους δήμους που έχουν πληγεί, ενώ 19.000 τουρίστες έχουν επηρεαστεί μόνο από τη φωτιά στη Ρόδο. Αναμένουμε επίσης, στο άμεσο μέλλον, ισχυρές επιπτώσεις στο κλίμα των περιοχών που έχουν καεί, ειδικά κοντά στις μεγάλες πόλεις, οι οποίες σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μας προκαλούν ανησυχία για το πως θα αλλάξουν τις συνθήκες διαβίωσής μας.
Στο WWF Ελλάς δουλεύουμε για την προστασία των δασών μας από την ίδρυσή μας, πριν 31 χρόνια. Αυτή τη στιγμή και καθώς οι πυρκαγιές εξελίσσονται εργαζόμαστε για την υποστήριξη εθελοντικών ομάδων δασοπυρόσβεσης. Όσο οι πυρκαγιές είναι ενεργές είναι δύσκολο να υπάρξει σαφής εκτίμηση της συνολικής καταστροφής, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων αλλά και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στα είδη. Θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε προσεκτικά τον αντίκτυπό τους μόλις ολοκληρωθούν οι επιχειρήσεις καταστολής.
Αφού μπορέσουμε να αξιολογήσουμε το συνολικό μέγεθος της καταστροφής, στα άμεσα επόμενα βήματά μας είναι:
Η βελτίωση του εθνικού συστήματος δασοπροστασίας και πρόληψης των πυρκαγιών συμπεριλαμβανομένης και της προώθησης της ανάπτυξης Τοπικών Σχεδίων Πρόληψης σε επίπεδο Δήμου.
Η πιλοτική εφαρμογή και καθιέρωση της προδιαγεγραμμένης καύσης ως εργαλείου πρόληψης και μείωσης της ευφλεκτότητας και αύξησης της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.
Η παρακολούθηση και διασφάλιση της φυσικής αποκατάστασης σε σημαντικές περιοχές που κάηκαν στο παρελθόν και η προώθηση των αναγκαίων μέτρων.
Η βελτίωση του εθνικού συστήματος για την αποκατάσταση καμένων περιοχών (χαρτογράφηση των περιοχών που χρειάζονται κατά προτεραιότητα τεχνητή αποκατάσταση, πιλοτικά έργα αποκατάστασης, συλλογές σπόρων).
Η υποστήριξη εθελοντικών ομάδων δασοπυροπροστασίας με εξοπλισμό και εκπαιδεύσεις.
Στον Εβρο, η αποκατάσταση της βλάστησης με έμφαση στην αποικία του μαυρόγυπα και η φροντίδα για την παρακολούθηση και αποκατάσταση της ορνιθοπανίδας στο δάσος της Δαδιάς, αποτελεί επίσης προτεραιότητα μέγιστης σημασίας για εμάς, δεδομένης και της συναισθηματικής σύνδεσης που έχουμε με την περιοχή μετά τα τόσα χρόνια δουλειάς εκεί.
Η αντιπυρική περίοδος στην Ελλάδα τελειώνει τον Οκτώβριο, και ο Σεπτέμβριος είναι από τους μήνες που επιφυλάσσουν σημαντικές δασικές πυρκαγιές, καθώς η βλάστηση έχει ξεραθεί και οι άνεμοι είναι ισχυροί. Για αυτό συνεχίζουμε να βρισκόμαστε σε εγρήγορση, με την αγωνία ότι θα δούμε πολλά ακόμη σοβαρά επεισόδια τις επόμενες ημέρες.
Παρακολουθώντας με τεράστια αγωνία τις δύσκολες εξελίξεις που μας αφήνουν όλους μας συντετριμμένους, θα σας κρατάμε ενήμερους.
Παναγιώτα Μαραγκού
Επικεφαλής προγραμμάτων προστασίας περιβάλλοντος
