Η εποχή των εμβολίων του κορωνοϊού ουσιαστικά ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2020, όταν η Pfizer και η Moderna παρουσίασαν τα αποτελέσματα από 2 μεγάλες, προοπτικές, και ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο κλινικές μελέτες, με χορήγηση δύο δόσεων των mRNA εμβολίων τους. Και τα δυο εμβόλια ήταν πάνω από 90% αποτελεσματικά στην πρόληψη σοβαρής νόσου Covid, σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ανεξάρτητα από συνυπάρχουσες παθήσεις.
Άμεσα ήλθε η έγκριση και ξεκίνησε η χορήγηση τους, με θεαματικά ευεργετικά αποτελέσματα και πλήρως καθησυχαστικό προφίλ ασφάλειας. Έξι μήνες αργότερα, οι μελέτες έδειξαν ότι η προστασία από σοβαρή νόσο παρέμενε σταθερά υψηλή. Τα αποτελέσματα αυτών των επιδημιολογικών μελετών ήταν σύμφωνα με εκείνα των ανοσολογικών μελετών που έδειξαν την παρουσία υψηλού αριθμού κυττάρων μνήμης Β και Τ ειδικών για τον Covid-19, που παρέχουν μακροπρόθεσμη προστασία από σοβαρή νόσο ακόμα και όταν τα επίπεδα στο αίμα των ειδικών για τον κορωνοϊό αντισωμάτων πέφτουν.
Ένα ερώτημα που από την αρχή μας απασχολούσε ήταν η διάρκεια της ανοσίας. Δυστυχώς είναι κάτι που δεν μπορεί να προβλεφθεί, παρά μόνο να εξαχθεί σαν συμπέρασμα από την συστηματική παρακολούθηση των ατόμων που έχουν εμβολιαστεί. Τέτοιου είδους μελέτες, αρχικά στο Ισραήλ αλλά αργότερα και σε άλλες χώρες, κατέδειξαν ήδη από το Σεπτέμβριο του 2021 την χρησιμότητα για την χορήγηση και μιας τρίτης, ενισχυτικής δόσης. Αυτό προτάθηκε αρχικά για τους ηλικιωμένους και τα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, αλλά σύντομα γενικεύθηκε σε όλο τον ενήλικο πληθυσμό.
Η γενική παραδοχή είναι ότι με την τρίτη δόση εξασφαλίζεται ακόμα καλύτερο επίπεδο ανοσίας, το οποίο καλύπτει το άτομο για αρκετούς μήνες. Αυτό είναι κάτι που ισχύει ακόμα, γεγονός που κάνει πολλούς να απορούν γιατί γίνεται όλη αυτή η συζήτηση για τέταρτη δόση. Υπεύθυνα είναι για μια ακόμα μια φορά τα δεδομένα που δείχνουν μια αργή, βαθμιαία ελάττωση της ανοσιακής προστασίας, κυρίως σε ηλικιωμένα και επιβαρυμένα άτομα. Μια μελέτη και πάλι στο Ισραήλ σε έναν πληθυσμό με διάμεση ηλικία τα 72 έτη, έδειξε ότι η προστασία έναντι της σοβαρής νόσου ενισχύθηκε περαιτέρω με μια τέταρτη δόση εμβολίου mRNA κατά τη διάρκεια του κύματος λοιμώξεων που προκλήθηκαν από την παραλλαγή Ομικρον του SARS-CoV-2. Αυτά τα ευρήματα οδήγησαν αρκετές χώρες να συστήσουν τη λήψη μιας πρόσθετης αναμνηστικής δόσης εμβολίου mRNA για άτομα ηλικίας 50 (ΗΠΑ) ή 60/65 (Ελλάδα και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες) ετών και άνω.
Δύο διευκρινήσεις είναι απαραίτητες: 1) Από την αρχική έγκριση των εμβολίων ήταν σαφές (και παραμένει) ότι το ζητούμενο είναι η προστασία από σοβαρή νόσο και όχι η πλήρης προστασία από τη μόλυνση. 2) Οι 3 δόσεις παρέχουν επαρκή προστασία από σοβαρή νόσο στους περισσότερους από εμάς. Βέβαια η ανοσία αυτή δεν θα κρατήσει αιώνια. Κάποια στιγμή μέσα στους επόμενους μήνες, θα κληθούμε όλοι να κάνουμε ένα νέο κύκλο εμβολιασμού (με 1 ή 2 δόσεις), με τα ίδια εμβόλια ή με μια βελτιωμένη έκδοση τους.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε στην παρούσα φάση; Είναι απλό. Όσοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες και τους παρέχεται η δυνατότητα να κάνουν τέταρτη δόση, να την κάνουν χωρίς δισταγμό. Εξίσου σημαντικό όμως είναι όλοι μας να συνεχίσουμε να τηρούμε όλα τα μέτρα αυτοπροστασίας (μάσκες, αποστάσεις, αποφυγή συνωστισμού) ανεξάρτητα από το αν είναι υποχρεωτικά ή όχι. Ο κορωνοϊός είναι ακόμα εδώ αλλά χάρις στους εμβολιασμούς τον έχουμε αρκετά περιορίσει και έχουμε αρχίσει να ξαναζούμε. Ας συνεχίσουμε λοιπόν να είμαστε προσεκτικοί έως ότου τον μετατρέψουμε οριστικά σε μια απλή γρίπη ή (ακόμα καλύτερα) μας απαλλάξει οριστικά από την παρουσία του.
Βαγγέλης Μανωλόπουλος
Καθηγητής φαρμακολογίας ΔΠΘ
