Η Αθήνα αποφασίζει να ανακόψει δυναμικά τη μετατροπή της Κρήτης σε νέο σταθμό μεταναστευτικής διέλευσης από τη Βόρεια Αφρική. Με αιχμή την προσωρινή αναστολή ασύλου και τη δημιουργία μόνιμων κλειστών δομών, η κυβέρνηση προχωρά σε μία πλήρη αναδιάταξη του επιχειρησιακού και θεσμικού πλαισίου για τη θαλάσσια μεταναστευτική πίεση στα νότια σύνορα.
Στο επίκεντρο των ανακοινώσεων του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλή βρέθηκε η στρατηγική επιλογή να ανακοπεί η διαμόρφωση νέας ροής μέσω Λιβύης, με τρόπο αυστηρό, θεσμικά νομιμοποιημένο και επιχειρησιακά προληπτικό. Το στίγμα είναι καθαρό και απευθύνεται σε όσους επιχειρούν να φτάσουν στην Ελλάδα με πλωτά μέσα από τη βόρεια Αφρική καθώς θα υπόκεινται σε αυστηρό πλαίσιο κράτησης, χωρίς να εξετάζεται προσωρινά το αίτημά τους για άσυλο.
Η αναστολή ασύλου και το νομικό προηγούμενο του Έβρου
Με νομοθετική ρύθμιση που κατατέθηκε το βράδυ της Τετάρτης, «παγώνει» για τρεις μήνες η διαδικασία εξέτασης αιτήσεων διεθνούς προστασίας για όσους φθάνουν με βάρκες από τη βόρεια Αφρική. Η ελληνική πλευρά βασίζει την απόφαση στην ίδια νομική επιχειρηματολογία που είχε επικαλεστεί το 2020, όταν εφαρμόστηκε προσωρινή αναστολή στον Έβρο κατά τη διάρκεια της υβριδικής πίεσης από την Τουρκία.
Η επιλογή αυτής της νομικής βάσης έχει διπλή στόχευση. Από τη μία, λειτουργεί ως ασπίδα απέναντι σε διεθνείς επικρίσεις και πιθανές ενστάσεις. Από την άλλη, επιχειρεί να καταστήσει σαφές στους διακινητές και στους επίδοξους μετακινούμενους ότι η ελληνική αντίδραση δεν περιορίζεται σε επίπεδο δηλώσεων, αλλά στηρίζεται σε εφαρμοσμένο θεσμικό εργαλείο.
Κλειστές δομές στην Κρήτη και αλλαγή επιχειρησιακού δόγματος
Η κυβέρνηση επιβεβαιώνει ότι η διαχείριση των αφίξεων μεταναστών που διασώζονται στα νότια του ελληνικού θαλάσσιου χώρου δεν θα γίνεται πλέον στην Κρήτη. Οι πρώτες 400 αφίξεις μεταφέρθηκαν απευθείας στο Λαύριο και από εκεί σε φυλασσόμενες δομές της ενδοχώρας. Παράλληλα, αποφασίζεται η δημιουργία μίας, ενδεχομένως και δεύτερης, μόνιμης κλειστής δομής στην Κρήτη, με στόχο την πλήρη διαχείριση των αφίξεων με συνθήκες κράτησης.
Το μήνυμα είναι ότι η φιλοσοφία του «open accommodation» για όσους φτάνουν με πλοιάρια από αφρικανικές ακτές εγκαταλείπεται. Η νέα γραμμή κινείται αποκλειστικά προς την κατεύθυνση του εγκλεισμού, της αποτροπής και της τάχιστης διοικητικής επεξεργασίας εντός κλειστών εγκαταστάσεων, χωρίς περιθώρια παραμονής σε τοπικές κοινότητες.
Ενεργοποίηση του διπλωματικού και ναυτικού σκέλους απέναντι στη Λιβύη
Οι συνομιλίες με τις δύο αντίπαλες διοικήσεις της Λιβύης, σε Τρίπολη και Βεγγάζη, συνεχίζονται με στόχο τον περιορισμό των οργανωμένων αποστολών μεταναστών. Η Αθήνα δηλώνει πρόθυμη να ενεργοποιήσει συνεργασία του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος με τις τοπικές αρχές της Λιβύης, με επίκεντρο κοινές επιχειρήσεις αποτροπής στη θαλάσσια ζώνη.
Η πρόθεση είναι να διαμορφωθεί ένα πλέγμα προληπτικής δράσης που θα περιορίζει τη δυνατότητα μετακίνησης ήδη από τις ακτές αναχώρησης. Η αναφορά στον ρόλο του Πολεμικού Ναυτικού δίνει το στίγμα για πιθανή συμμετοχή της Ελλάδας σε ευρύτερες επιχειρήσεις επιτήρησης στη Μεσόγειο, με συμμετοχή σε σχήματα αποτροπής είτε διμερώς είτε σε συνδυασμό με τις ευρωπαϊκές αποστολές.
Κατεύθυνση για αυστηρό έλεγχο και εθνική θωράκιση
Το σύνολο των μέτρων δείχνει μία καθαρή κατεύθυνση για την επόμενη φάση του μεταναστευτικού ζητήματος στη χώρα. Αντί για διαχείριση των ροών, επιλέγεται η αναστολή τους. Αντί για προσωρινή φιλοξενία, προκρίνεται ο εγκλεισμός. Αντί για προσδοκία ενσωμάτωσης, κυριαρχεί η λογική της αποτροπής.
Η επιλογή να κινηθεί η ελληνική κυβέρνηση προληπτικά, πριν εδραιωθεί η νότια θαλάσσια δίοδος, δείχνει συνείδηση της γεωπολιτικής βαρύτητας της Κρήτης, της περιφερειακής ρευστότητας στη Λιβύη και της αστάθειας στη Νότια Μεσόγειο. Το μήνυμα είναι σαφές: η Ελλάδα επιλέγει να περιφρουρήσει τα σύνορά της όχι μόνο θεσμικά, αλλά και επιχειρησιακά, με όλο το βάρος που απαιτεί η συγκυρία.
