Τον 13ο αιώνα η Εκκλησία ήταν η μεγαλύτερη πολιτική και θρησκευτική αρχή. Κανένας βασιλιάς δεν ήταν σε θέση να αμφισβητήσει την επικυριαρχία της. Αφενός γιατί δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί η κυρίαρχη αντίληψη της θείας πρόνοιας και αφετέρου γιατί η Εκκλησία διέθετε δικό της στρατό.
Η εξουσία της αυτή της επέτρεπε να εκδίδει δημόσια έγγραφα με τα οποία καθοδηγούσε ή επισήμαινε ότι οι επιστημονικές και ορθολογικές πεποιθήσεις θεωρούνταν λατρεία διαβόλου. Ένα τέτοιο δημόσιο διάταγμα (Vox in Rama) εκδόθηκε από τον Πάπα Γρηγόριο τον 9ο είτε στα 1232, είτε στις 13 Ιουνίου 1233 ή 1234 για τον τρόπο λειτουργίας μιας ” δαιμονικής λατρείας ” στη Βόρεια Γερμανία που φαινόταν να ασχολείται με την ” λατρεία γάτας ” με Αιγυπτιακό, Ελληνικό και Ρωμαϊκό παγανιστικό παρελθόν. Με το διάταγμα αυτό οι γάτες έπρεπε να θεωρηθούν και θεωρήθηκαν ως φορείς του ίδιου του Σατανά και έπρεπε να εξοντωθούν. Την ίδια απόφαση έλαβε και για τους πρώιμους επιστήμονες τους οποίους ή τους έκαιγε δημόσια ή τους επέβαλε ισόβια δεσμά.
Την ίδια εποχή η πανούκλα άρχισε να εξαπλώνεται από την Ασία στην Ευρώπη κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού και μεταδόθηκε με πολλούς τρόπους. Η κυτταρική πανούκλα μεταδόθηκε από αρουραίους οι οποίοι «εκμεταλλεύτηκαν» την παρεμβατική πολιτική του Πάπα Γρηγόριου και πολλαπλασιάστηκαν με ταχύτατο ρυθμό.
Η αρρώστια βρήκε, όπως ήταν φυσικό, την κοινωνία απροετοίμαστη και παραδομένη στη θρησκοληψία, στις προλήψεις και στις πνευματιστικές νοοτροπίες. Το φαινόμενο των ανθρώπων που αυτομαστιγώνονταν έξω από εκκλησίες ή τους δρόμους πήρε τρομερές διαστάσεις στη Γερμανία. Άλλωστε, σε έναν σκοταδιστικό κόσμο που η λογική και η με επιστημονικούς όρους εξήγηση της επιδημίας ήταν εκ των πραγμάτων αδύνατη, η πιο εύκολη ερμηνεία, ήταν εκείνη που απέδιδε την τρομακτική εξάπλωση της ασθένειας σε θεία καταδίκη η οποία έλπιζαν να καταλαγιάσει με την πίστη, τη λήψη Θείας Κοινωνίας, τις Λιτανείες και τις Προσευχές.
Η πανώλη σκόρπισε τον όλεθρο. Η επιδημία εξαφάνισε περίπου το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης. Από περίπου 85 εκατομμύρια ο πληθυσμός μειώθηκε σε 30 εκατομμύρια. Οι θρύλοι για το Μαύρο Θάνατο δεν είχαν τέλος. Σε ένα πράγμα όμως υπήρχε γενική σύμπτωση απόψεων: η εξάπλωση της πανώλης στην τριετία 1348-1350 ήταν μια ατέλειωτη καταστροφή για ολόκληρο τον κόσμο, αλλά ταυτόχρονα και η αρχή του νέου κόσμου. Η δημοτικότητα της Εκκλησίας μειώθηκε σημαντικά. Η αμφισβήτηση της θείας πρόνοιας πολλαπλασιάστηκε και ο άνθρωπος, ο ευρωπαίος άνθρωπος μπήκε στο δρόμο των διαφωτιστικών κινημάτων (ουμανισμός, διαφωτισμός, κ.λπ.).
Το σίγουρο είναι ότι το αύριο θα μας βρει στην αναζήτηση, για το ποιοι είμαστε, και που πάμε. Θα αναζητήσουμε ένα νέο πολιτισμικό ουμανιστικό, διαφωτιστικό μοντέλο. Χρέος μας είναι να θυμόμαστε τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην εξάλειψη των επιδημιών, όπως ο Αλεξάντρ Υερσέν (Alexandre Yersin, 1863-1943) Γάλλος γιατρός που εργάστηκε πάνω στην καταπολέμηση της πανούκλας.
Μερκούρης Δημήτρης
Δημόσια Ιστορία ΕΑΠ
Σύμβουλος Δημοτικής Κοινότητας Αλεξανδρούπολης
