Στις τελευταίες του συνεντεύξεις, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης, αναφέρεται στην ανάγκη επίτευξης αυτοδυναμίας από το κόμμα του στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιουνίου, δηλώνοντας πως σε διαφορετική περίπτωση δεν πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο πραγματοποίησης και τρίτων βουλευτικών εκλογών μέσα στον Αύγουστο.
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως οι συγκεκριμένες αναφορές που διέπονται από πολιτική λογική, εντάσσονται στην στρατηγική του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας έτσι όπως διαμορφωθεί προ των εκλογών ακόμη της 21ης Μαϊου του 2023, με αποτέλεσμα η επίκληση της αυτοδυναμίας να λειτουργεί περίπου ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία: ‘Σας το είπα και τότε, σας το δηλώνω και τώρα. Ζητώ την αυτοδυναμία και τίποτε λιγότερο.’
Εάν δε, προσδώσουμε ένα θεωρητικό επίχρισμα στην ανάλυση μας, τότε μπορούμε να κάνουμε χρήση της έκφρασης «πολιτολογία της αισιοδοξίας» (1) του Θεόδωρου Τσέκου, λέγοντας πως ουσιαστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης επενδύει συμβολικούς-πολιτικούς πόρους σε αυτή την «πολιτολογία», δηλώνοντας ανοιχτά πως ‘όπως παραλίγο να δώσετε την αυτοδυναμία στη Νέα Δημοκρατία και μάλιστα με συνθήκες απλής αναλογικής, το ίδιο μπορείτε να κάνετε και τώρα. Και ακόμη καλύτερα.’
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο πρώτος πολιτικός αρχηγός που έχει αντιληφθεί πολύ καλά πως η εκλογική συμπεριφορά είναι ευμετάβλητη, και ακόμη και αν δεν έχει προηγηθεί μεγάλο χρονικό διάστημα από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση αυτή μπορεί να αλλάξει επηρεάζοντας την εκλογική επίδοση και κατ’ επέκταση τους τιθέμενους στόχους από πλευράς του πρώτου κόμματος. Δεν επρόκειτο περί ενός κλασικού πολιτικού διλήμματος (‘αυτοδύναμη Νέα Δημοκρατία ή χάος’ κατά το ‘Καραμανλής ή τανκς’) όπως ήδη έχουν σπεύσει να αναφέρουν αρκετοί, το οποίο με την σειρά του συνιστά την βάση για την συγκρότηση συνθημάτων που θα εκπέμπουν συμβολικά και ισχυρά μηνύματα.
Αντιθέτως, εκτιμούμε θεωρητικά πως πρόκειται για διατύπωση ή αλλιώς, για μία στρατηγική αρκούντως νομιμοποιημένη, και λόγω του ό,τι η Νέα Δημοκρατία καθίσταται ο πιο ισχυρός πόλος στον «κομματικό ανταγωνισμό» (2), σύμφωνα με τους Νίκο Μαραντζίδη και Λαμπρινή Ρόρη.
Οπότε σχεδόν ‘δικαιούται’ να θέτει τέτοιες διατυπώσεις στο πολιτικό προσκήνιο, δίχως μάλιστα, και αυτό είναι ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον στοιχείο, να συναντά πολλές αντιστάσεις από κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής και ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, που δεν σπεύδουν καν να ‘ξορκίσουν το κατ’ αυτούς κακό’: Ήτοι, το ενδεχόμενο απόκτησης ισχυρής αυτοδυναμίας (3) από την Νέα Δημοκρατία και από τον Κυριάκο Μητσοτάκη (4), πράγμα που αποκαλύπτει πως εκόντες άκοντες δεν μπορούν να ξεφύγουν εύκολα από αυτή την Νεοδημοκρατική στρατηγική.
Αντιτάσσοντας, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο, σε αυτό το ενδεχόμενο (ισχυρή και αυτοδύναμη Νέα Δημοκρατία), το να προκύψει μέσα από τις κάλπες ένας ισχυρός αντιπολιτευτικός πόλος. Ακόμη και αυτές οι αναφορές όμως, συνοδεύονται, τουλάχιστον από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ, από καινοφανή και εσφαλμένα επιχειρήματα περί αποφυγής του ενδεχομένου να υπάρξει ένας ‘παντοδύναμος Μητσοτάκης’, περί αποφυγής του ενδεχομένου να υπάρξει μία ‘παντοδύναμη κυβέρνηση η οποία δεν θα διστάσει να αλλάξει το Σύνταγμα της χώρας.’
Τέτοια μονοσήμαντα επιχειρήματα παραβλέπουν πρώτον, και το πως εξελίσσεται μία διαδικασία Συνταγματικής Αναθεώρησης εντός του Κοινοβουλίου, δεύτερον, και την ύπαρξη ισχυρών θεσμικών αντίβαρων εντός της Τρίτης Ελληνικής, φιλελεύθερης δημοκρατίας σε περίπτωση όπου επιχειρούνταν κάτι τέτοιο (που δεν το πιστεύουμε καθόλου/Δεν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο/Το ενδιαφέρον είναι πως οι ίδιοι μιλούν για ‘ανατροπή’), και, τρίτον, το πόσο λίγο έχουν μελετήσει εντός του ΣΥΡΙΖΑ (5), την πολιτική κουλτούρα του Κυριάκου Μητσοτάκη, τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει τις αποφάσεις, το ό,τι η επίκληση της συναίνεσης δεν αποτελεί ‘κενό γράμμα,’ καθώς και το πως ισορροπεί με άνεση μεταξύ εγχώριου και διεθνούς στοιχείου.
Επιστρέφοντας στα της αυτοδύναμης ρητορικής, θα επισημάνουμε πως αυτή νομιμοποιείται και από το γεγονός πως πολλοί πολίτες δεν ενοχλούνται από τις συχνές πλέον αναφορές σε αυτή, ακριβώς διότι αναγνωρίζουν στη Νέα Δημοκρατία το ’δικαίωμα’ να μπορεί να κινείται με τον τρόπο που θέλει. Με αυτή την στρατηγική και τις προεκτάσεις της, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ξορκίζει την λεγόμενη χαλαρή ψήφο των εκλογέων, όσο την στρατηγική ψήφο.
Δηλαδή, εκείνη την ψήφο όπου ο ψηφοφόρος, φοβούμενος για το αποτέλεσμα που μπορεί να έχει η απόκτηση της αυτοδυναμίας από την Νέα Δημοκρατία, προσφέρει την ψήφο του σε εκείνο το πολιτικό κόμμα που κατά τον ίδιο μπορεί να την αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα.
Σίμος Ανδρονίδης
Διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ
***
(1) Βλέπε σχετικά, Τσέκος, Θεόδωρος., ‘Εισαγωγικά: Από τη μία κρίση στην άλλη. Μετάβαση και υπέρβαση (; ), στο: Βαρουξή, Χριστίνα., Κακεπάκη, Μανίνα., Σαρρής, Νίκος., Τραμουντάνης, Άγγελος., & Τσέκερης, Χαράλαμπος., (επιμ.), ‘Το Πολιτικό Πορτραίτο της Ελλάδας ΙΙ. Διακυβεύματα και προκλήσεις,’ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα, 2021, σελ. 12, Διαθέσιμο στο: to-politiko-portraito-tis-elladas-tis-elladas-ii-diakiveumata-kai-proklisis (ekke.gr) Η εφαρμογή μίας τέτοιου τύπου προεκλογικής στρατηγικής διευκολύνεται από την στάση του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, το οποίο, από την επομένη κιόλας των εκλογών, σε επίπεδο ηγεσίας και «ρητορικών πρακτικών» για να παραπέμψουμε στους Παναγιώτη Κουστένη και Γιώργο Μπιθυμήτρη, έχει αποκλείσει κατηγορηματικό το ενδεχόμενο κυβερνητικής σύμπραξης με την Νέα Δημοκρατία, σε περίπτωση όπου η δεύτερη δεν κατορθώσει να κατακτήσει την ποθητή αυτοδυναμία στις δεύτερες κάλπες του Ιουνίου. Αυτές οι δηλώσεις αποτέλεσαν έναν μόνο ‘κρίκο’ στην αλυσίδα των αφηγήσεων των δύο πλευρών, οι οποίες συνέβαλλαν στην ‘ψύχρανση’ των σχέσεων τους εν τω μέσω προεκλογικής περιόδου, για πρώτη φορά ίσως τόσο ανοιχτά μετά από την δεκαετία της βαθιάς κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής κρίσης. Απλοϊκές αφηγήσεις τύπου ‘ούτε Μητσοτάκης ούτε Τσίπρας’ δεν έμειναν αναπάντητες από πλευράς Νέας Δημοκρατίας, σε ένα λεπτό σημείο όπου ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναζητούσε όχι γλωσσικά ισοδύναμα αλλά λέξεις και φράσεις που να κάνουν την ‘διαφορά’ και να καταδεικνύουν το ‘που βρίσκεται η Νέα Δημοκρατία και το τι αυτή’ εκφράζει και που αντίθετα ‘βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ’. Και την διαφορά και δη την ποιητική διαφορά την έκαναν δηλώσεις τύπου ‘έχουμε περισσότερες πολιτικοϊδεολογικές διαφορές με το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, το οποίο βρίσκεται πιο κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ,’ με αποτέλεσμα, πέραν όλων των άλλων, την χάραξη ευδιάκριτων διαχωριστικών γραμμών μεταξύ δύο κομμάτων, την ύπαρξη μίας αντιπαλότητας που παραπέμπει σε εποχές προ κρίσης, την αμοιβαία εμπλοκή σε μία συνθήκη ‘μπρα ντε φερ’ εντός της οποίας ο ‘νικητής’ λαμβάνει ή ορθότερα, μπορεί να λάβει την υποστήριξη περισσότερων ψηφοφόρων του Κεντρώου χώρου. Αυτή την στιγμή, περίπου είκοσι ημέρες πριν από την διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών, η πόλωση μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας και του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κινήματος Αλλαγής, βρίσκεται περίπου στα ίδια επίπεδα στα οποία βρίσκεται η πόλωση μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Βλέπε και, Κουστένης, Παναγιώτης., & Μπιθυμήτρης, Γιώργος., ‘Το Κόκκινο και το Μαύρο: Εργατική Τάξη και Εθνικισμός στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη,’ στο Βαρουξή, Χριστίνα., Κακεπάκη, Μανίνα., Σαρρής, Νίκος., Τραμουντάνης, Άγγελος., & Τσέκερης, Χαράλαμπος., (επιμ.), ‘Το Πολιτικό Πορτραίτο της Ελλάδας ΙΙ. Διακυβεύματα και προκλήσεις…ό.π., σελ. 203.
(2) Βλέπε σχετικά, Μαραντζίδης, Νίκος., & Ρόρη, Λαμπρινή., ‘Μεταβαλλόμενοι στόχοι, μεταβαλλόμενες συμμαχίες: το ΚΚΕ και ο κομματικός ανταγωνισμός στην Μεταπολίτευση,’ Περιοδικό Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Ηθικής και Πολιτικής Θεωρίας, Τεύχος 25, 2010, σελ. 25, Διαθέσιμο στο: Προβολή του Μεταβαλλόμενοι στόχοι, μεταβαλλόμενες συμμαχίες: Το ΚΚΕ και ο κομματικός ανταγωνισμός στη μεταπολίτευση (ekt.gr) Και όμως, ο λοιδορούμενος τις τελευταίες ημέρες καθηγητής στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας Νίκος Μαραντζίδης, λοιδορούμενος επειδή ανέλαβε σύμβουλος στρατηγικής του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα, έχει γράψει αξιόλογες και πλήρεις επιστημονικά εργασίες περί κομματικής-πολιτικής στρατηγικής, με σημείο αναφοράς το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, είτε κατά μόνας, είτε με την συνδρομή πολιτικών επιστημόνων όπως η Λαμπρινή Ρόρη. Το να μένει αναξιοποίητο αυτό το θεωρητικό του έργο από έναν πολιτικό επιστήμονα, χάριν των όποιων κομματικών του επιλογών, δεν είναι μόνο ‘άδικο’ είναι και αντι-επιστημονικό.
(3) Αυτοδυναμία για τον πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας σημαίνει πως θα αποκτήσει την δυνατότητα να κάνει τις καλύτερες δυνατές επιλογές για την συγκρότηση του υπουργικού συμβουλίου.
(4) Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει την διακριτική ευχέρεια να δίνει έμφαση σε αυτή την στρατηγική που στην προμετωπίδα της βρίσκεται η αυτοδυναμία (περιπαικτικά μιλώντας, θα πούμε πως ως άλλος Joakim Broden του heavy metal συγκροτήματος των ‘Sabaton,’ μπορεί να φωνάζει ‘higher, higher, higher’), όταν προσκαλείται σε διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές και όχι απαραίτητα στενά ενημερωτικές, επιλέγοντας όταν βρίσκεται ενώπιον άλλου τύπου ακροατηρίου (ανοιχτές κομματικές συγκεντρώσεις, ομιλίες ενώπιον πολιτών σε διάφορες περιοχές που επισκέπτεται), να εστιάζει σε μία κατά κύριο λόγο συμβατική (παραφράζουμε τους Ηλία Νικολακόπουλο, Παναγιώτη Καφετζή, Δημοσθένη Δώδο), προγραμματική ατζέντα, διανθίζοντας εκεί όπου χρειάζεται, τις ομιλίες του με αναφορές στο ενδεχόμενο της αυτοδυναμίας. Αναφορές που και πάλι δεν μπορούν να καλύψουν πολύ χώρο γιατί είναι εκ των προτέρων γνωστές στους εκλογείς. Βλέπε και, Νικολακόπουλος, Ηλίας., Καφετζής, Παναγιώτης., & Δώδος, Δημοσθένης., ‘Εκλογές 1996: διαστάσεις πολιτικής συμπεριφοράς και πολιτικής κουλτούρας,’ Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, Volume 92, 1997, σελ. 10, Διαθέσιμο στο: 7700-193-13672-1-10-20150611.pdf
(5) Για μία καθ’ όλα πειστική κατάρριψη αυτών των επιχειρημάτων, βλέπε και, ‘Άννα Διαμαντοπούλου: Άκρως προσβλητικό το επιχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ περί «ανεξέλεγκτης κυβέρνησης»,’ Ενημερωτική-Ειδησεογραφική Ιστοσελίδα ‘Liberal.gr,’ 06/06/2023, Άννα Διαμαντοπούλου: Άκρως προσβλητικό το επιχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ περί «ανεξέλεγκτης κυβέρνησης» | Liberal.gr Το πόσο αδιέξοδη και λαϊκιστική είναι αυτή η ρητορική που θυμίζει την ρητορική της Ζωής Κωνσταντοπούλου, φαίνεται από το γεγονός πως εάν την προεκτείνουμε γλωσσικά και πολιτικά, θα διαφανεί πως για αρκετά μέλη του ΣΥΡΙΖΑ και για την ηγετική του ομάδα ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ένας σύγχρονος φιλελεύθερος που ομνύει στην έννοια της ‘πολιτικής κοινότητας,’ δεν είναι παρά ένας ‘εκκολαπτόμενος αυταρχικός ηγέτης’, ένας ‘εκκολαπτόμενος Βλαντίμιρ Πούτιν,’ που απλά ζητά την ‘χρυσή ευκαιρία’ για να εγκαθιδρύσει μία «ανεξέλεγκτη κυβέρνηση» κατά την Άννα Διαμαντοπούλου, ή αλλιώς, ένα ‘παντοδύναμο καθεστώς’ που δεν θα λογοδοτεί πουθενά. Για την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, η ‘μονοκρατορία Μητσοτάκη’ στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία αντιμετωπίζει εργαλειακά όπως και ο άλλοτε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ, έχει ήδη διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την ύπαρξη ενός ‘παντοδύναμου’ καθεστώτος, σε σημείο όπου ένας πολίτης μπορεί εύλογα να αναρωτηθεί: ‘Μα καλά, ζούμε σε ένα ημι-αυταρχικό καθεστώς και δεν το ξέρουμε’; Όπως υποστηρίζει ο Ανδρέας Πανταζόπουλος, «όλοι οι λαϊκισμοί εργαλειοποιούν τα αρνητικά συλλογικά συναισθήματα της δυσφορίας και του φθόνου». Βλέπε και, Πανταζόπουλος, Ανδρέας., ‘ Περί εθνικολαϊκισμού – Ένα σύντομο σχόλιο,’ 02/06/2016, Κύκλος Ιδεών, Περί εθνικολαϊκισμού – Ένα σύντομο σχόλιο (ekyklos.gr) Το ενδεχόμενο απόκτησης της αυτοδυναμίας από τον Κυριάκο Μητσοτάκη στις δεύτερες εκλογές του Ιουνίου, προκαλεί συναισθήματα φθόνου σε στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν μπορούν να δουν πέραν της κοινοτοπίας της ‘ανατροπής’, με το ακατανόητο περιεχόμενο που της έδωσε η Έφη Αχτσιόγλου.
