Στην πρώτη Εκκλησία ο κεντρικός στόχος της Σαρακοστής ήταν η διδασκαλία περί του χριστιανισμού και της εν Χριστώ ζωής προς τους κατηχουμένους, δηλαδή τους ανθρώπους που προετοιμάζονταν να γίνουν χριστιανοί δια του ιερού βαπτίσματος στη διάρκεια της αναστάσιμης Θείας Λειτουργίας.
Σήμερα βέβαια υπάρχει ο νηπιοβαπτισμός και ο θεσμός της κατήχησης έχει ατονίσει στην Ορθόδοξη Εκκλησία πλην των περιοχών που αναπτύσσονται ιεραποστολικές αποστολές. Όμως, αν και είμαστε βαπτισμένοι, δυστυχώς χάνουμε και προδίδουμε αυτό ακριβώς που λάβαμε κατά την βάπτιση μας, την χάρη και το έλεος του Αγίου Πνεύματος. «Το Πάσχα, λοιπόν, για μας είναι η επιστροφή στο Βάπτισμά μας και η Σαρακοστή είναι η προετοιμασία μας γι’ αυτήν την επιστροφή» (Α.Schmemann). Η Αγία Τεσσαρακοστή είναι το πέρασμά μας από την αμαρτωλότητα, στη νέα εν Χριστώ ζωή. Είναι η απελευθέρωση μας από την σκλαβιά της αμαρτίας. Είναι η στιγμή που στεκόμαστε με όλη μας την γύμνια μπροστά στον Χριστό και συνειδητοποιούμε ότι ανήκουμε σ’ Αυτόν, θέλουμε δεν θέλουμε, επειδή είναι ο Πατέρας μας και ο Δημιουργός μας.
Είναι η ευκαιρία που δίνει η Εκκλησία στον καθένα μας να γονατίσει μπροστά Του και να του πει: «Μὴ ἀποστρέψης τὸ πρόσωπό σου ἀπὸ τοῦ παιδός σου, ὅτι θλίβομαι. Ταχὺ ἐπάκουσόν μου πρόσχες τῇ ψυχῇ μου καὶ λύτρωσαι αὐτήν». (Μ. Προκείμενο Κατανυκτικού Εσπερινού). Όταν το κάνω αυτό τότε θα καταλάβω ότι ο Θεός θα με βοηθήσει μόνο όταν μετανοήσω ή καλύτερα, όταν μετανοήσω θα καταλάβω την αγάπη του Θεού. Η μετάνοιά μου είναι το απελπισμένο από μέρους μου κάλεσμα για θεία βοήθεια στη ζωή μου.
Όλα τα γεγονότα που μνημονεύουμε μέσα στην Αγία Τεσσαρακοστή αναφέρονται στην παρακοή, την μετάνοια, την συγγνώμη, την ταπείνωση και έχουν στόχο τη σωτηρία μας μέσα από το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας το οποίο τον τελευταίο χρόνο, λόγω της πανδημίας και για την αγάπη των αδελφών μας, στερηθήκαμε. Κάθε φορά που κοινωνούμε γινόμαστε ένα με τον Χριστό. Γι’ αυτό και γεννά αγωνία για τον πιστό. Ο καθένας μέσα του αναρωτιέται για την πνευματική του καθαρότητα. Είναι η ώρα του προσωπικού μου Γολγοθά, όπου ο εαυτός μου ματώνει και παλεύει να σπογγίσει την πληγή του με τις γάζες της μετάνοιας και της προσευχής. Αυτήν την μετάνοια και την προσευχή και μέσα από αυτά την καθαρότητα της ψυχής μου, ποθώ να επιτύχω με τον προσωπικό μου αγώνα την Μεγάλη Σαρακοστή. Όλα εκεί με οδηγούν· οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί, το Μεγάλο Απόδειπνο, οι Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες, οι Χαιρετισμοί και τέλος η μοναδική Μεγάλη Εβδομάδα.
Μετάνοια στην αρχαία ελληνική σημαίνει: αλλάζω νου, σκέψη και οδηγούμαι σε νέα, σώφρονα πορεία στην ζωή μου. Η καρδιά μου στρέφεται αποφασιστικά σαν το ηλιοτρόπιο στον ήλιο. Τον Ήλιο της δικαιοσύνης, της αγάπης. Την Πηγή της αληθινής ζωής. Μετάνοια, λοιπόν, σημαίνει καθαρίζω το μυαλό και την καρδιά μου με νηστεία και προσευχή και έτσι θα οδηγηθώ στο δικό μου πέρασμα, στη δική μου διάβαση που, αν την περάσω, θα συναντήσω τον Χριστό. Τον Χριστό, όπως είπαμε, τον συναντούμε στην Θεία Λειτουργία και τον κάνω δικό μου με την μετάληψη των Τιμίων Δώρων. Αυτό μας λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή έχει ως κύριο σκοπό να μας προετοιμάσει να κοινωνούμε με την κατά το δυνατόν καθαρή καρδιά. Όλα αυτά τα σπουδαία και ανεπανάληπτα πράγματα για την ζωή μου αποτελούν την πραγματική προτεραιότητά μου. Όμως, δεν μπορούμε να τα πετύχουμε μέσα σε μια μέρα ή σε μια νύχτα. Γι’ αυτό μας δίνεται η ευκαιρία για επτά εβδομάδες πνευματικού αγώνα στο στάδιο της Αγίας Τεσσαρακοστής, το οποίο ανοίγει για να ξαναβρώ το πραγματικό νόημα της ζωής μου μέσα στα Μυστήρια της Θείας Ευχαριστίας και της Μετάνοιας. Έτσι θα κατανοήσω την αναξιότητά μου και θα αφήσω το Μυστήριο της Μετανοίας να θεραπεύσει τη ζωή μου και να με οδηγήσει στον Χριστό και στην ανάστασή μου.
