Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τη Σλήρυνση Κατά Πλάκας (World MS Day) στις 31 Μαΐου σας ενημερώνουμε για το πολύ σημαντικό θέμα της διατροφικής αντιμετώπισης της νόσου.
Η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας είναι ένα από τα τουλάχιστον 80 καταγεγραμμένα αυτοάνοσα νοσήματα (AARDA, 2016) που εντοπίζονται στους ανθρώπους. Η διατροφική της αντιμετώπιση βασίζεται στη λογική της ρύθμισης των λειτουργιών του ανοσοποιητικού. Ας δούμε λοιπόν τις αναλυτικές διατροφικές πληροφορίες που έχουμε και σχετίζονται με το θέμα αυτό.
Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (Πολλαπλή Σκλήρυνση) ονομάζουμε μια σημαντική νευρολογική νόσο.
Στην ΠΣ καταστρέφεται η μυελίνη των νευρικών ινών και σχηματίζονται πολλές μικρές πλάκες. Μπορούμε να φανταστούμε ένα ηλεκτρικό σύρμα που είναι μονωμένο (καλώδιο) και φθείρεται σιγά – σιγά ….
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το νευρικό ιστό: η απώλεια μονωτικού ελύτρου μυελίνης, που είναι μίγμα λιποειδών-λευκωμάτων, εμποδίζει τη φυσιολογική μετάδοση των νευρικών ώσεων.
Από τα περίεργα και αξιοπρόσεκτα της νόσου είναι πως τα κρούσματα ΠΣ «προτιμούν» σε μεγάλο ποσοστό τις περιοχές με χαμηλά επίπεδα ηλιοφάνειας.
Επίσης, σχεδόν το σύνολο των περιστατικών προσβολής από ΠΣ εμφανίζεται στη Λευκή φυλή, σε αντίθεση με την κίτρινη και πολύ περισσότερο με τη μαύρη φυλή, όπου ακόμα και αν διαμένουν σε περιοχές «υψηλού κινδύνου», εμφανίζουν ισχυρή ανθεκτικότητα στην πάθηση αυτή.
Τέλος προσβάλει περισσότερο τις γυναίκες από τους άνδρες σε αναλογία 3:2 ή και μεγαλύτερη.
Οι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι γενετικοί αλλά και περιβαλλοντικοί. Οι τελευταίοι φαίνεται ότι έχουν μεγαλύτερη επίδραση στα πρώτα χρόνια της ζωής, όπως αποδεικνύουν μελέτες που έγιναν σε μετανάστες.
Έδειξαν ότι γι΄ αυτούς που αλλάζουν τόπο διαμονής σε παιδική ηλικία υπερισχύει ο κίνδυνος του νέου περιβάλλοντος, ενώ για όσους μεταναστεύουν μετά την ηλικία των 15, διατηρείται ο κίνδυνος του νεανικού τους τόπου διαμονής.
Παρά την παλαιά αντίληψη, ότι η ΠΣ ως νευρολογική νόσος δεν αναμένεται να εμφανίζει ιδιαίτερη σχέση με τη διατροφή, τα τελευταία χρόνια ολοένα και συχνότερα διατροφικοί παράγοντες συσχετίζονται τόσο με την πρόληψη, όσο και με την αντιμετώπισή της.
Η αρχή έγινε όταν μελέτη από τη Νορβηγία, αποκάλυψε ότι οι έντονες αποκλίσεις στη συχνότητα εμφάνισης της ΠΣ μεταξύ αγροτικών και παράκτιων περιοχών δεν εξηγούνται απλά και μόνο από το γεωγραφικό πλάτος.
Οι μεγαλύτερες σε ποσοστά επίπτωσης αγροτικές περιοχές, στο εσωτερικό της χώρας, παρουσίαζαν υψηλότερη κατανάλωση ζωικού λίπους, κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, σε σύγκριση με τις παράκτιες περιοχές όπου η διατροφή ήταν πλούσια σε ψάρι και θαλασσινά.
Η λανθασμένη διατροφή ως προδιαθεσικός παράγοντας
Οι διάφορες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές υψηλού κινδύνου, σχετικά με την επίδραση των διατροφικών παραγόντων στην αιτιοπαθογένεια της νόσου, συσχέτισαν θετικά την υψηλή κατανάλωση ενέργειας, ζωικού λίπους, κρέατος, αλλαντικών, γλυκών, πλήρους (full fat) μη παστεριωμένου γάλακτος, λαρδιού, με την εκμυελίνωση και φυσικά με τον κίνδυνο εμφάνισης ΠΣ.
Πράγματι, πειράματα που έγιναν σε ζώα, έδειξαν ότι οι δίαιτες πλούσιες σε κορεσμένο λίπος, διαταράσσουν τη σύνθεση της μυελίνης. Επιπλέον, το ζωικό λίπος μπορεί να προάγει τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, δημιουργώντας περιαγγειακές πλάκες. Ταυτόχρονα, μεταβολές στη ρευστότητα της κυτταρικής μεμβράνης ενδέχεται να συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ιογενούς λοίμωξης, με επακόλουθο τη δευτεροπαθή απομυελίνωση.
Αυτό αποδείχθηκε σε πειραματικό επίπεδο στην αλλεργική εγκεφαλομυελίτιδα (είναι το μοντέλο της ΠΣ σε ζώα) που προκλήθηκε σε πειραματόζωα, όταν αυτά υποβλήθηκαν σε δίαιτα πλούσια σε κορεσμένο λίπος.
Ο σίδηρος ως αιτιολογικός παράγοντας στη ΠΣ Είναι απαραίτητος για τη μεταφορά οξυγόνου και για τη σύνθεση πολλών αμινοξέων, ορμονών και νευροδιαβιβαστών. Ωστόσο η υψηλή συγκέντρωση σε ελεύθερη μορφή, αυξάνει το οξειδωτικό στρες, στον οργανισμό, δημιουργώντας ιδιαίτερα δυναμικές καταστροφικές ελεύθερες ρίζες.
Η υπόθεση αυτή ενισχύεται τόσο από την αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης κρέατος (που είναι πλούσιο σε σίδηρο) με τη προδιάθεση ή επιδείνωση της νόσου, όπως και από την εμπλοκή του μετάλλου αυτού στην αιτιοπαθογένεια του καρκίνου του προστάτη, που μοιράζεται την ίδια επιδημιολογική κατανομή με την ΠΣ και άρα τους ίδιους παράγοντες κινδύνου.
Η έλλειψη βιταμινών D, Β6 και Β12 αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα στη ΠΣ.
Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του HARVARD, το 2004, επιβεβαίωσαν το ρόλο και τη σπουδαιότητα της βιταμίνης D στην αιτιολογία της ΠΣ, δίνοντας έμφαση στη σχέση που διέπει το βαθμό έκθεσης στο ηλιακό φως και τη σύνθεση της.
Ταυτόχρονα, χορηγώντας βιταμίνη D διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης ΠΣ μειωνόταν κατά 40%. Επιπρόσθετα, βιταμίνες που επίσης η έλλειψη τους, ιδιαίτερα κατά την προγεννητική και βρεφική περίοδο, μπορεί να αυξάνει την προδιάθεση για ΠΣ είναι οι Β6 και Β12.
Σωστή διατροφή για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ΠΣ
Πολλαπλές μελέτες, παρατήρησαν ότι η υψηλή κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών, που είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, μειώνει τον κίνδυνο προσβολής από ΠΣ. Επιπλέον, η αυξημένη λήψη χυμών φρούτων παρουσιάζει αντίστροφη σχέση με τον κίνδυνο νόσησης. Προστατευτικές επιδράσεις επισημάνθηκαν για τα δημητριακά και το ψωμί ολικής αλέσεως.
Οι βασικές αρχές διαιτητικής παρέμβασης στην ΠΣ, είναι η υποβοήθηση του οργανισμού να καταστέλλει αυτοάνοσες αντιδράσεις και η ενίσχυση του νευρικού συστήματος. Έτσι, υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι η Βιταμίνη D σχετίζεται εκτός από την αιτιολογία και με την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ΠΣ. Οι Βιταμίνες Β6 και Β12 ενισχύουν το νευρικό σύστημα.
Επιπλέον, η συντριπτική πλειοψηφία των ερευνών επιδεικνύουν αυξημένη κινητικότητα ελεύθερων ριζών (οξειδωτικού στρες) στους πάσχοντες. Κατά συνέπεια, το κόκκινο κρέας, λιπαρά τρόφιμα, αλκοόλ και κάπνισμα θα πρέπει να αποφεύγονται.
Παράλληλα, αναμφισβήτητα προστατευτικός είναι ο ρόλος των αντιοξειδωτικών στοιχείων: ρεσβερατρόλη, κουερσιτίνη, πυκνογενόλη, συνένζυμο Q10, λυκοπένιο που βρίσκονται στα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, ελαιόλαδο, πράσινο τσάι και κόκκινο κρασί, των βιταμινών C και Ε, όπως και του ασβεστίου, μαγνησίου, ψευδάργυρου και σεληνίου.
Με δεδομένο ότι η μέχρι στιγμής φαρμακευτική αντιμετώπιση έχει αποτύχει να παράσχει ολοκληρωμένη λύση στην ΠΣ, ο ρόλος της διατροφής, σε κάθε περίπτωση, λειτουργεί συμπληρωματικά, συμβάλλοντας στην καθυστέρηση της πορείας και στη ύφεση των συμπτωμάτων, ώστε ο πάσχοντας να «κερδίσει» τον απαιτούμενο χρόνο μέχρι την εξεύρεση αποτελεσματικής θεραπείας.
Παράλληλα, κυρίαρχος παραμένει ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΠΣ π.χ. παχυσαρκία, ανορεξία, δυσφαγία – δυσκαταποσία, δυσκοιλιότητα, οστεοπόρωση κλπ, με αποτέλεσμα την μακροπρόθεσμη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πάσχοντα.
Δεν ζητείται τίποτα περισσότερο από τους ασθενείς με ΠΣ από το να τρώνε σωστά, περιεκτικά και επιλεκτικά, όπως άλλωστε θα έπρεπε να πράττουν και ως υγιείς που επιθυμούν να προστατεύσουν την υγεία τους από νοσήματα με αποδεδειγμένη σχέση με τη διατροφή, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης – ΔιαιτολόγοςΔημήτρης Γρηγοράκης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος,PhD
