Μόλις λίγες ημέρες έχουν περάσει από την συνθηκολόγηση της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζαν. Εχθροπραξίες που κράτησαν 6 εβδομάδες τελικά έλαβαν τέλος με την παρέμβαση της Μόσχας. Από αυτό και μόνο θα έλεγε κανείς ότι η συμφωνία θα ευνοεί την Αρμενία όμως με μία κι όλας πρώτη ματιά στην συμφωνία καταλαβαίνει κανείς ότι η Αρμενία απλά αποδέχθηκε όρους που επέβαλε το Αζερμπαϊτζάν. Πρόκειται λοιπόν για μία συνθήκη ειρήνης μεταξύ νικητή και χαμένου με την πινελιά μάλιστα της Ρωσίας.
Σύμφωνα με τα όσα έχουν ειπωθεί μέχρι στιγμής στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, το Αζερμπαϊτζαν με αυτή τη συμφωνία θα διατηρήσει τα όσα εδάφη κατέλαβε στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ κατά την περίοδο των εχθροπραξιών ενώ μάλιστα η Αρμενία εντός των επόμενων εβδομάδων θα πρέπει να εγκαταλείψει επιπλέον περιοχές οι οποίες θα παραδοθούν στον πλήρη έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν. Ρωσικά στρατεύματα θα επιβλέπουν τον διάδρομο του Λατσίν για τα επόμενα 5 έτη ενώ πρέπει να τονίσουμε πως πλέον το Αζερμπαϊτζάν αποκτά δίοδο προς το Ναχιτσεβάν στα Νότια, κάτι που ουσιαστικά ενώνει γεωγραφικά Τουρκία και Αζερμπαϊτζαν.
Βασικό ερώτημα στο όλο γεγονός είναι γιατί η Ρωσία περίμενε 43 ημέρες για να παρέμβει και να πιέσει για μία συνθήκη ειρήνης, αλλά ακόμη γιατί δεν ενίσχυσε το Ναγκόρνο – Καραμπάχ με στρατεύματα. Βέβαια στο δεύτερο ερώτημα πρέπει πρώτα να αναρωτηθούμε γιατί ο ίδιος ο Πασινιάν δεν βοήθησε το Αρτσάχ με αρμενικά στρατεύματα, αντιθέτως έστειλε ελάχιστα τάγματα τα όποια ούτε καν συμμετείχαν στις μάχες της πρώτης γραμμής. Φυσικά και η Ρωσία δεν είχε καμία υποχρέωση στην Αρμενία όσον αφορά το Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Για να μην παρεξηγηθώ, αναφέρομαι στο ηθικό κομμάτι της φιλίας δύο κρατών που εδώ αποδείχθηκε ακόμη μία φορά πως δεν υφίσταται. Η απάντηση σε όλα αυτά είναι απλή αν δεχθούμε την εκδοχή πως μήνες πριν είχε προηγηθεί συμφωνία μεταξύ Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας για την οποία όμως ο Πασινιάν ποτέ δεν ρώτησε τον αρμένικο λαό ούτε φυσικά το ίδιο το Αρτσάχ. Συμφωνία που όριζε πάνω κάτω ότι και η τωρινή συμφωνία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οξύνει τα κλίματα μεταξύ των δύο κρατών, να οδηγηθούν στην σύγκρουση και να καταλήξουμε στο σήμερα με ένα Ναγκόρνο – Καραμπάχ ηττημένο αλλά και προδομένο.
Γιατί όμως η Ρωσία εξαρχής να πιέσει για μία τέτοια, κακή για την Αρμενία, συμφωνία; Γιατί γενικότερα βλέπουμε συνεχώς μία μετάλλαξη της Ρωσίας από επιθετική σε πλέον διπλωματική; Μία Ρωσία που παλαιότερα δεν θα σήκωνε μύγα στο σπαθί της πλέον την βλέπουμε να βάζει διαρκώς νερό στο κρασί της. Βλέπουμε λοιπόν πως η Ρωσία από την μεγάλη δύναμη ενός διπολικού συστήματος, πλέον αναγνωρίζει και άλλους δυνατούς παίχτες πλην της Αμερικής στην παγκόσμια σκακιέρα. Το δίπολο σπάει και εμφανίζονται νέοι παίχτες που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή, τα συμφέροντα είναι πολλά, και οι χώρες αυτές ίσως θα μπορούσαμε να πούμε πως πλέον έχουν και το μαχαίρι και το καρπούζι σε κάποιες περιπτώσεις. Ίσως κάποιοι από αυτούς τους νέους παίχτες δρουν ως δορυφόροι των Η.Π.Α., κάποιοι άλλοι όμως δρουν ανεξάρτητοι και αυτό τους κάνει ακόμη πιο επικίνδυνους αφού είναι ασταθείς και δεν υπάρχει κανείς να τους μαζέψει τα λουριά.
Η απάντηση λοιπόν στα παραπάνω ερωτήματα είναι επίσης απλή. Το Αζερμπαϊτζάν, σημαντικός σύμμαχος της Τουρκίας, είναι μεγάλος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου (αγωγοί BTE , BTC , TANAP) διαδραματίζοντας έτσι πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή και όχι μόνο. Η Τουρκία αναβάθμισε την θέση της στον παγκόσμιο χάρτη με την έλευση αγωγών μέσω των εδαφών της όπως ο BTC που εγκαινιάστηκε το 2006 , ο SCP κ.α. και αποτελεί πλέον τεράστιο ενεργειακό διαμετακομιστικό κέντρο. Επίσης μεγάλοι αγωγοί που προέρχονται από την Ρωσία (όσον αφορά το φυσικό αέριο – αγωγός Blue Stream) περνάνε μέσω της Τουρκίας πριν τροφοδοτήσουν την Ε.Ε. Η κατάσταση περιπλέκεται όταν δούμε ότι τις εγκαταστάσεις, τα διυλιστήρια, τους αγωγούς στην εκάστοτε περίπτωση τα ελέγχουν συνήθως εταιρείες ρωσικών, αμερικανικών ή ευρωπαϊκών συμφερόντων. Σε όλο αυτό να προσθέσω πως η Ρωσία ναι μεν είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα παγκοσμίως σε φυσικό αέριο, από την άλλη δε, μεγάλη ποσότητα την εξάγει από αγωγούς που περνάνε μέσω της Τουρκίας. Θα λέγαμε λοιπόν πως το Αζερμπαϊτζαν και η Τουρκία είναι τα βασικά συμβαλλόμενα μέρη ενός νέου παίχτη που θέλει να λαμβάνει τις αποφάσεις και να έχει τον έλεγχο στην ευρύτερη περιοχή πιέζοντας πάντα στο κομμάτι της ενέργειας όπου πλέον φαίνεται να έχει το πάνω χέρι. Έτσι, Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία κατέληξαν να διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στην παραγωγή και διανομή φυσικού αερίου και υδρογονανθράκων για λογαριασμό της Ρωσίας και της Ε.Ε. με αποτέλεσμα για τον ίδιο λόγο να μπορούν να επηρεάζουν και διεκδικούν στην ευρύτερη περιοχή (βλέπε Συρία, βλέπε Ναγκόρνο Καραμπάχ).
Η περίπτωση της Αρμενίας λοιπόν είναι μία ακόμη επίδειξη ισχύος της Τουρκίας με την νίκη του «εταίρου» Αζερμπαϊτζάν και η Ε.Ε. αλλά και η Ρωσία συνεχίζουν να δέχονται μουδιασμένοι το ένα χτύπημα μετά το άλλο. Αυτό και μόνο δείχνει την ισχύ που κατέχουν στην παγκόσμια σκακιέρα οι νέοι παίχτες αλλά και τις διαθέσεις τους όσο αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει χώρος να κάνουν περισσότερα.
Όσον αφορά τις Η.Π.Α., είναι μακριά από την περιοχή, η όλη σύγχυση που προκαλεί η Τουρκία σε Ρωσία και Ε.Ε. την βολεύει και τέλος φυσικά πλέον δεν αγχώνεται τόσο πολύ για το κομμάτι της ενέργειας αφού τα τελευταία έτη έχει αναπτύξει κατά πολύ την παραγωγή του σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου στην επικράτειά της μιας και τα κοιτάσματα είναι πολλά. Όσον αφορά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν ως νέο πρόεδρο των Η.Π.Α. είναι ακόμη πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα, δεν νομίζω όμως ότι θα δούμε τρομερές αλλαγές στην στάση της Δύσης απέναντι στην Τουρκία.
Μαρίνος Γλήνιας,
Πολιτικός Επιστήμων.
