Στις 30 Μαΐου ξεκινούν οι πανελλαδικές εξετάσεις, οι οποίες αποτελούν μία από τις πιο κρίσιμες και καθοριστικές στιγμές στην μαθητική πορεία των παιδιών. Η προετοιμασία για αυτές τις εξετάσεις συνοδεύεται συχνά από έντονο άγχος, όχι μόνο για τους μαθητές, αλλά και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
«Η πίεση γίνεται πολυπρόσωπη και το άγχος, αν δεν το αναγνωρίσουμε και δεν το διαχειριστούμε, κινδυνεύει να μας παραλύσει». Ο Ψυχολόγος Ακης Μακρυγιάννης, συνεργάτης του Φορέα ΚΛΙΜΑΚΑ, δίνει χρήσιμες συμβουλές για τη διαχείριση του άγχους, την αναγνώριση των συμπτωμάτων και την μετατροπή του σε κινητήριο δύναμη.
«Προσδοκίες, άγχος, κόπωση, αγωνία, συγκίνηση. Η περίοδος των πανελληνίων κουβαλάει αρκετά φορτία. Πολλές φορές η φράση «δίνει πανελλήνιες» λειτουργεί σαν φράση-κλειδί ώστε αυτόματα, χωρίς παραπάνω λόγια, ο συνομιλητής μπαίνει νοερά σε ένα σπίτι όπου όλα περιστρέφονται γύρω από τις εξετάσεις και συν-αισθάνεται την ένταση αυτής της διαδικασίας», αναφέρει ο κ. Μακρυγιάννης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Η πίεση των πανελλαδικών εξετάσεων είναι πολυπρόσωπη, σημειώνει. «Στο επίκεντρο βρίσκονται φυσικά οι μαθητές, οι οποίοι κουβαλούν την πίεση της επίδοσης και την εξαντλητική προετοιμασία. Τις δικές τους «εξετάσεις» όμως δίνουν και οι γονείς, με την ανάγκη να φανούν όσο πιο υποστηρικτικοί δίπλα στο παιδί τους».
Το πολυπαραγοντικό άγχος των εξετάσεων και τα συμπτώματα
Το άγχος πριν και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων μπορεί να εμφανίζεται με ποικίλους τρόπους: αϋπνία, μειωμένη ή αυξημένη όρεξη για φαγητό, εκνευρισμός, ξεσπάσματα, κρίσεις άγχους ή πανικού, φόβος αποτυχίας.
«Η παγίδα των πανελληνίων είναι πως τοποθετούν τον υποψήφιο μπροστά σε ένα παραπλανητικό δίλημμα «άσπρου – μαύρου»: «ή θα τα καταφέρω ή θα έρθει το τέλος του κόσμου». Το δίπολο αυτό δημιουργεί μια άδικη πίεση, η οποία πολλές φορές ενισχύεται από τη σύγκριση με συνομηλίκους, από την πίεση της οικογένειας, και από την θέσπιση της «επιτυχίας» ως αυτοσκοπό», εξηγεί ο κ. Μακρυγιάννης.
Η μετουσίωση / διαχείριση του άγχους
Και όμως, το άγχος αυτό, μπορεί να μετατραπεί σε κινητήριο δύναμη, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ψυχολόγος Ακης Μακρυγιάννης. «Εάν αναγνωριστεί και αντιμετωπιστεί, μπορεί να μετουσιωθεί σε δημιουργικότητα, σε όρεξη. Μπορεί να μετατοπιστεί από αποδιοργανωτικό σε λειτουργικό.
Το άγχος φέρει μια ψυχική ενέργεια, η οποία έχει την ικανότητα να μας παραλύσει. Αν όμως το διαχειριστούμε καταλλήλως, μπορούμε να «στρέψουμε» αυτή την ενέργεια προς κάτι ωφέλιμο και να την διοχετεύσουμε εκεί που θέλουμε εμείς».
Συμβουλές για τους μαθητές:
– Οργάνωση με γνώμονα την πραγματικότητα: Όλοι οι μαθητές θα θέλανε να διαβάσουν «λίγο παραπάνω». Να κάνουν «λίγο καλύτερη» την προετοιμασία τους. Η αποδοχή ότι δεν είναι ρομπότ, αλλά άνθρωποι, είναι καθοριστική. Ένα ευέλικτο πρόγραμμα, με ρεαλιστικούς στόχους, με παύσεις και διαλείμματα, βοηθά στη σταθερότητα και μειώνει την αίσθηση χαοτικής προετοιμασίας.
– Διαλείμματα που ξεκουράζουν στα αλήθεια: Είναι προτιμότερο να διαβάσει κανείς για λίγες ώρες αλλά συγκεντρωμένος, παρά να κάθεται πάνω από τα βιβλία για ώρες, χωρίς να εστιάζει σε αυτά που διαβάζει. Όσο πιο ποιοτικά είναι τα διαλείμματα τόσες περισσότερες οι πιθανότητες να είναι ποιοτικό το διάβασμα. Βόλτες σε ευχάριστο περιβάλλον, φυσική δραστηριότητα, σύντομες επαφές με φίλους, λειτουργούν προς αυτή την κατεύθυνση.
– Εξατομικευμένη προσέγγιση: Κάθε άνθρωπος έχει την δική του προσωπικότητα και τα δικά του «κουμπιά». Μπορεί ένας μαθητής να διαβάζει καλύτερα ακούγοντας παράλληλα μια ήπια μελωδία, ενώ το ίδιο σενάριο για άλλον μαθητή μπορεί να είναι καταστροφικό. Κάποιος μπορεί να συγκεντρώνεται καλύτερα τα απογεύματα, άλλος τα βράδια. Το να ξέρουμε τον εαυτό μας, και να σέβεται – προσαρμόζεται και το περιβάλλον μας στις «ρουτίνες» μας, είναι σημαντικό.
– Αυτό-φροντίδα: Όπως ένα αμάξι δεν μπορεί να κινηθεί χωρίς βενζίνη, έτσι και κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά -ειδικά σε περιόδους πίεσης- χωρίς καλό ύπνο, σωστή διατροφή, επαρκή ενυδάτωση.
– Έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων: Είτε σε γονείς, είτε σε φίλους, είτε σε κάποιον ειδικό, είτε ακόμα και στον ίδιο τους τον εαυτό με ένα προσωπικό ημερολόγιο, μπορεί να λειτουργήσει ως αποφόρτιση.
– Εστίαση στο παρόν: Έχω στο μυαλό μου τον στόχο μου, αλλά ταυτόχρονα εστιάζω στο εδώ και τώρα. Στο επόμενο διάβασμα, στο επόμενο ιδιαίτερο που έχω, στην επόμενη μέρα.
– Αντικατάσταση του δίπολου επιτυχία – αποτυχία: Ας επιχειρήσουμε όσο γίνεται να αλλάξουμε την λογική «θα πετύχω / θα αποτύχω» με το «θα δώσω τον καλύτερο μου εαυτό». Αυτή είναι η πραγματική επιτυχία. Και σε αυτό οφείλει να συνδράμει το οικογενειακό περιβάλλον.
Συμβουλές για του τους γονείς:
– Υποστηρικτικοί και διαθέσιμοι: Η ερώτηση «πώς είσαι;» ή η δήλωση «αν θελήσεις να εκφράσεις συναισθήματα ή σκέψεις, είμαστε διαθέσιμοι», έχουν μεγάλη αξία και δίνουν χώρο στον μαθητή να εκφραστεί όποτε το θελήσει, χωρίς να φέρνουν πίεση. Οι γονείς επίσης μπορούν αυτή την περίοδο να γίνουν πιο ευέλικτοι με τους κανόνες και τις εξαιρέσεις τους: «ναι, μπορείς να το κάνεις αυτό σήμερα κατ’ εξαίρεση, αλλά δεν είναι ο κανόνας». Έτσι διατηρείται η οριοθέτηση, ενώ ταυτόχρονα δίνεται χώρος στην αποφόρτιση.
– Αποδοχή ανεξαρτήτως αποτελέσματος: Το παιδί έχει ανάγκη να ξέρει ότι είναι αγαπητό και αποδεκτό όπως και να έχει. Δεν δίνει εξετάσεις για κανέναν άλλον πέρα από τον εαυτό του και η επίδοση του δεν θα αλλάξει κάτι στη σχέση που έχει με τους γονείς, ούτε προς το καλύτερο, ούτε προς το χειρότερο.
«Το σημαντικότερο μήνυμα αυτής της περιόδου είναι πως η ζωή δεν τελειώνει στις πανελλήνιες και η αξία ενός εφήβου δεν καθορίζεται από μια βαθμολογία. Οι εξετάσεις αυτές δεν είναι ο τερματικός σταθμός διότι η επαγγελματική σταδιοδρομία δεν καθορίζεται μόνο από μία επιτυχία ή από μία αποτυχία. Πίσω από το γραπτό υπάρχει ένας νέος με όνειρα. Τα όνειρα έχουν γερά θεμέλια, δεν γκρεμίζονται. Και ούτε πρόκειται να γκρεμιστούν, ό,τι και αν γίνει στις εξετάσεις», καταλήγει ο Ψυχολόγος Ακης Μακρυγιάννης. Καλή επιτυχία στους υποψηφίους. Καλή δύναμη σε όσους θα στέκονται έξω από τις αίθουσες περιμένοντάς τους.
