Eισήγηση για την αναθεώρηση των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών στην Υποεπιτροπή Υδατικών Πόρων της Βουλής
Κατά την συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου του 2017 έγινε ενημέρωση της Υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων από τον Ειδικό Γραμματέα Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Ιάκωβο Γκανούλη και την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προστασίας και Διαχείρισης Υδάτινου Περιβάλλοντος του ιδίου Υπουργείου, κα Μαρία Γκίνη, για την πορεία της πρώτης αναθεώρησης των Σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, σύμφωνα με την υποχρέωση που απορρέει από την Ευρωπαϊκή Οδηγία και την Ελληνική νομοθεσία για την εξαετή αναθεώρησή τους
Το νερό όπως έχει χαρακτηριστεί και από τον ΟΗΕ, είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και πρέπει να εξασφαλισθεί η πρόσβαση του κάθε ανθρώπου σε καθαρό πόσιμο νερό. Πρωτίστως το δικαίωμα αυτό προσπαθεί να διαφυλάξει και η Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ με τα σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορροής.
Οι λεκάνες απορροής ποταμών, είναι οι υδρολογικές λεκάνες που δημιούργησε η φύση και που όταν πέφτει βροχή, λειτουργούν ως υδροκρίτες και σε αυτές τις περιοχές σύμφωνα με την επιστήμη, μπορεί να γίνετε μέτρηση του ισοζυγίου του νερού και να υπολογίζεται το ετήσιο απόθεμα υδατικού κύκλου. Στην χώρα μας έχουν προσδιοριστεί 45 τέτοιες περιοχές και έχουν διαμοιρασθεί διοικητικά σε 14 υδατικά διαμερίσματα.
Τα σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών βάσει του πνεύματος της Κοινοτικής Οδηγίας δεν προσδιορίζουν μόνο τα ισοζύγια του νερού και τα εξαετή αποθέματα και το πώς θα διαμοιραστεί αυτό στις διάφορες χρήσεις αλλά εισάγουν και ποιοτικές και περιβαλλοντικές πτυχές όπως η προστασία της ποιότητας του νερού και η προστασία των οικοσυστημάτων ώστε αυτά να διατηρούνται σε καλή κατάσταση.
Η πρώτη αναθεώρηση των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής έπρεπε να ολοκληρωθεί το 2015 αλλά υπήρξε μια διετής καθυστέρηση που οφείλεται στην εξαετή καθυστέρηση της κατάρτισης των αρχικών σχεδίων διαχείρισης τα οποία ενώ θα έπρεπε να ολοκληρωθούν το 2009, ολοκληρώθηκαν το 2015, την χρονιά δηλαδή που κανονικά θα έπρεπε να ολοκληρωθεί η πρώτη αναθεώρησή τους. Για τον παραπάνω λόγο οι διαδικασίες της αναθεώρησης έχουν συμπτυχθεί και δόθηκαν οι διαβεβαιώσεις ότι η μικρή αυτή καθυστέρηση δεν θα επηρεάσει την χρηματοδότηση με κοινοτικούς πόρους των έργων διαχείρισης υδατικών πόρων τα οποία και προχωρούν σύμφωνα με τον σχεδιασμό.
Παρά το μικρό σχετικά χρονικό διάστημα κατά το οποίο ολοκληρώνεται η πρώτη αναθεώρηση, ακολουθούνται όλες οι προβλεπόμενες διαδικασίες από την Κοινοτική Οδηγία με σημαντικότερη αυτή της δημόσιας διαβούλευσης η οποία δεν είναι μονοσήμαντη αλλά προωθεί τον άμεσο διάλογο μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην χρήση και διαχείριση των υδάτων καθώς και τον τοπικών φορέων σε κάθε ένα από τα 14 υδατικά διαμερίσματα με κατά τόπους ημερίδες, έτσι ώστε τα σχέδια να υλοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο, εξασφαλίζοντας κατά την εφαρμογή τους τη συναίνεση των τοπικών αρχών και των αρμοδίων υπηρεσιών στις διάφορες βαθμίδες.
Κατά την ενημέρωση διαπιστώθηκαν ελλείψεις της οδηγίας όσο αφορά την αντιμετώπιση περιπτώσεων ξηρασίας και ανομβρίας καθώς και προβλήματα και καθυστερήσεις στην λειτουργία του Εθνικού Μητρώου Σημείων Υδροληψίας Ε.Μ.Σ.Υ. και του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης ύδατος το οποίο αποτελείται από 2.000 επιφανειακά και 2.400 υπόγεια σημεία.
Στον διάλογο που ακολούθησε, όσο αφορά την διαχείριση και τις χρήσεις του νερού στην χώρα μας διαπιστώθηκε ότι:
Ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού της χώρας είναι η Γεωργία, καταναλώνοντας το 80 με 88% του διαθέσιμου νερού.
Στην Ελλάδα αξιοποιείται μόλις το 6% του ετήσιου βρόχινου νερού.
Στην χώρα μας και στην Μεσόγειο λόγω της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των βροχοπτώσεων έχουν μειωθεί οι ποσότητες του νερού κατά 15 με 20% σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες.
Η Ελλάδα υστερεί κατά πολύ σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη στην ενεργειακή εκμετάλλευση του νερού, βρισκόμαστε μόλις το 10% σε σχέση με το 70% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Η υπερκατανάλωση νερού για αγροτική και βιομηχανική χρήση κατά το παρελθόν οδήγησε σε δραματικά αποτελέσματα όπως αυτό της εξαφάνισης της λίμνης Κορώνειας.
Οι απώλειες του νερού στην ύδρευση-αποχέτευση φτάνουν έως και το 40% λόγω παλαιότητας και κακής συντήρησης των υπαρχουσών δικτύων.
Η αλλαγή μεθόδων άρδευσης (στάγδην άρδευση και έξυπνα δίκτυα άρδευσης), μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση της κατανάλωσης χωρίς την μείωση της παραγωγής έως και 50%.
Επίσης από τους συμμετέχοντες έγιναν επισημάνσεις αλλά και αναφορές σε τοπικά προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την πρώτη εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας, όπως:
Η ανάγκη της αντιμετώπισης των προβλημάτων υφαλμύρωσης όπως αυτό στο Δέλτα Πηνειού και στη λίμνη Κάρλα.
Η ανάγκη να δοθεί στους ΟΤΑ σημαντικός ρόλος σε θέματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Να γίνει επικαιροποίηση των μετρήσεων ύδατος και να διορθωθούν ελλείψεις και λάθη όπως αυτά της λίμνης Βεγορίτιδος και των πέριξ περιοχών (Αριδαία Πέλλας).
Να προχωρήσει η λειτουργία του υδροηλεκτρικού φράγματος της Μεσοχώρας.
Να επιλυθούν θέματα επικάλυψης αρμοδιοτήτων μεταξύ γειτονικών περιφερειών που διαχειρίζονται κοινές λεκάνες απορροής, για παράδειγμα ο Αγγίτης μεταξύ Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας.
Να αντιμετωπισθεί η εισαγόμενη μόλυνση, στον Νέστο, κυρίως, αλλά και στον Έβρο από τις γειτονικές χώρες και ειδικότερα από τη Βουλγαρία.
Να υπάρχει καλύτερη διαχείριση των πλημμυρών στις διακρατικές λεκάνες απορροής όπως αυτή του Έβρου.
Μετά από την λεπτομερή ενημέρωση και τον γόνιμο διάλογο που ακολούθησε, τα μέλη της Επιτροπής κατέληξαν στα παρακάτω συμπεράσματα:
Η επιτυχής και γρήγορη ολοκλήρωση της πρώτης αναθεώρησης των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών είναι γεγονός στρατηγικής σημασίας για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.
Πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και σε συνεργασία με τις χώρες που πλήττονται από προβλήματα ξηρασίας ώστε να συμπεριληφθούν στις κοινοτικές οδηγίες σχέδια ανακύκλωσης νερού και διαχείρισης ανομβρίας.
Τα δίκτυα ύδρευσης είναι πεπαλαιωμένα και πρέπει να σχεδιαστεί και να χρηματοδοτηθεί η αντικατάστασή τους προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες καθώς και οι κίνδυνοι για την δημόσια υγεία.
Πρέπει να υπάρχει συνεχής συνεργασία μεταξύ των αρμοδίων Υπηρεσιών των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ως του μεγαλύτερου καταναλωτή νερού της χώρας ώστε οι ποσότητες ύδατος που διατίθενται στην Γεωργία να αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν έργα διαχείρισης υδατικών πόρων όπως φράγματα, μικρά φράγματα και λιμνοδεξαμενές με ταυτόχρονη όπου είναι δυνατόν ενεργειακή εκμετάλλευση αυτών και με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, ώστε αφενός να ελαχιστοποιηθούν οι τεράστιες απώλειες των επιφανειακών υδάτων και αφετέρου να δοθούν λύσεις στην ύδρευση, την άρδευση και την διαχείριση των πλημμυρών.
Πρέπει να εξασφαλισθούν επαρκείς πόροι για την πλήρη λειτουργία του Ε.Μ.Σ.Υ. και του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης, όπως προβλέπεται από την Κοινοτική Οδηγία και την Ελληνική Νομοθεσία.
Για τις διακρατικές λεκάνες απορροής ποταμών, π.χ. Νέστος, Έβρος θα πρέπει να δημιουργηθούν μόνιμοι μηχανισμοί διαχείρισης των υδατικών αποθεμάτων από κοινού με τις γειτονικές χώρες προκειμένου να προλαμβάνονται προβλήματα πλημμυρών και επιμόλυνσης.
Πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά ο δημόσιος χαρακτήρας του νερού στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Συντάγματος.
