Στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τον αριθμό των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας κατατάσσονται οι Έλληνες εργαζόμενοι, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat.
Το εύρημα αυτό επαναφέρει στο προσκήνιο τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς εργασίας, αναδεικνύοντας τόσο τις αντοχές όσο και τις αντιφάσεις της, ενώ ταυτόχρονα εγείρει ερωτήματα για την ποιότητα της απασχόλησης, την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, αλλά και την αποδοτικότητα του οικονομικού μοντέλου της χώρας.
Ειδικότερα, το 12,4% των εργαζομένων ηλικίας 20 έως 64 ετών δηλώνει ότι εργάζεται περισσότερες από 49 ώρες εβδομαδιαίως στην κύρια απασχόλησή του – ποσοστό σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. (6,6%). Παράλληλα, η μέση επίσημη εβδομαδιαία απασχόληση στην Ελλάδα ανέρχεται στις 39,8 ώρες, ξεπερνώντας κατά τέσσερις ώρες τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 36 ωρών. Έτσι, η χώρα μας καταγράφει την υψηλότερη θέση στην κατάταξη, με την Βουλγαρία (39 ώρες), την Πολωνία (38,9 ώρες) και τη Ρουμανία (38,8 ώρες) να ακολουθούν.
Η σύνθεση της ελληνικής αγοράς εργασίας συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση αυτής της εικόνας. Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αυτοαπασχολούμενων στην Ευρώπη, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά τις ώρες εργασίας. Περίπου το 27,5% των αυτοαπασχολούμενων εργάζεται πάνω από 49 ώρες εβδομαδιαίως, έναντι μόλις 3,4% των μισθωτών. Το στοιχείο αυτό αντανακλά τις πιέσεις που αντιμετωπίζουν κυρίως οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες και οι ελεύθεροι επαγγελματίες για τη διατήρηση της δραστηριότητάς τους, σε ένα περιβάλλον υψηλού ανταγωνισμού και φορολογικών υποχρεώσεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υπερεργασία δεν αποτελεί επιλογή, αλλά αναγκαιότητα.
Οι ευρωπαϊκές τάσεις
Η γενικότερη εικόνα στην Ευρώπη είναι διαφορετική, καθώς παρατηρείται μείωση της έκτασης της εργασίας. Το ποσοστό των εργαζομένων που απασχολούνται 49 ή περισσότερες ώρες εβδομαδιαίως μειώθηκε από 9,8% το 2014 σε 8,4% το 2019 και περαιτέρω στο 6,6% το 2024. Μετά την Ελλάδα, τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Κύπρο (10%) και τη Γαλλία (9,9%), ενώ στον αντίποδα βρίσκονται η Βουλγαρία (0,4%), η Λετονία (1%) και η Λιθουανία (1,4%). Η Ολλανδία διατηρεί τη μικρότερη εβδομάδα εργασίας στην Ε.Ε. με 32,1 ώρες, ακολουθούμενη από τη Δανία, τη Γερμανία και την Αυστρία (33,9 ώρες).
Κλάδοι με υψηλά ποσοστά υπερεργασίας
Η υπέρβαση του συμβατικού ωραρίου καταγράφεται εντονότερα σε συγκεκριμένους επαγγελματικούς κλάδους. Οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι στη γεωργία, τη δασοκομία και την αλιεία εμφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό (26,2%), ενώ ακολουθούν οι διευθυντές και τα στελέχη επιχειρήσεων με 21,1%. Η εικόνα αυτή αποτυπώνει την ένταση και τη φύση της εργασίας σε δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται είτε από έντονη εποχικότητα είτε από υψηλές απαιτήσεις διοίκησης και λήψης αποφάσεων.
Παρά τις πολλές ώρες εργασίας, η Ελλάδα δεν καταγράφει ανάλογη βελτίωση στην παραγωγικότητα ή στα επίπεδα μισθών. Αντιθέτως, εξακολουθεί να βρίσκεται χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. τόσο σε όρους αγοραστικής δύναμης όσο και σε δείκτες παραγωγικότητας ανά ώρα εργασίας. Αυτό δημιουργεί μια σαφή αντίφαση: οι Έλληνες εργάζονται περισσότερο, αλλά απολαμβάνουν λιγότερα οφέλη, γεγονός που υπονομεύει την ποιότητα ζωής και περιορίζει τις δυνατότητες κοινωνικής ευημερίας.
Προοπτικές και προκλήσεις
Η συζήτηση για το εργασιακό μοντέλο της χώρας καθίσταται πλέον αναπόφευκτη. Το ερώτημα δεν είναι μόνο πόσο εργάζονται οι Έλληνες, αλλά πόσο αποδοτικά και με τι αντίκρισμα. Η υπερβολική εξάρτηση από την αυτοαπασχόληση, η έλλειψη επαρκών εργαλείων στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και οι χαμηλές αμοιβές συνθέτουν ένα πλαίσιο που δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμο σε βάθος χρόνου.
Η πρόκληση για την ελληνική οικονομία είναι διπλή: αφενός η ενίσχυση της παραγωγικότητας και η αναβάθμιση της ποιότητας της απασχόλησης, αφετέρου η εξασφάλιση συνθηκών που θα επιτρέψουν μια πιο ισορροπημένη κατανομή μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Χωρίς ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και στρατηγικές επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο, η Ελλάδα κινδυνεύει να παραμείνει η πιο «κουρασμένη» χώρα της Ευρώπης – με εργαζόμενους που προσφέρουν περισσότερα σε χρόνο, αλλά λαμβάνουν λιγότερα σε αντάλλαγμα.
